همه چیز درباره گیاه گل قاصد

نام علمی:

Taraxacum officinalis

تیره:

ASTERACEAE

از گل قاصد مدتهاست به عنوان یک گیاه دارویی استفاده می شود . در برخی کشورها از برگهای تازه این گیاه سالادهای مخصوص تهیه می شود . تاراگزاکوم از کلمه لاتین ((تاراگزیس)) به معنای التهاب چشم مشتق شده و نشان می دهد که برای معالجه ناراحتیهای چشم از این گیاه استفاده می شده است .

در تعدادی از فارماکوپه ها از ریشه ، برگ و پیکر رویشی گل قاصد به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد بررسی قرار گرفته است . از مواد موثره این گیاه برای معالجه رسوبات صفراوی و برخی ناراحتی های کبدی استفاده می شود . از این گیاه همچنین به عنوان مدر و مسکن استفاده می کنند .

گل قاصد در بعضی کشورهای غربی در سطوح کم کشت می شود .

گیاهشناسی

گل قاصد گیاهی علفی و چند ساله است . منشا این گیاه مناطق اروپا – آسیا گزارش شده و در مرکز ، شرق و جنوب اروپا گسترش دارد .

ریشه گل قاصد دوکی شکل و مستقیم است . طول ریشه 20 سانتی متر و ضخامت آن 1 تا 3 سانتی متر می باشد . ریشه تازه ، نرم و قسمت خارجی آن ممکن است قهوه ای روشن ، قرمز کم رنگ یا قهوه ای تیره باشد . در حالی که قسمت داخلی ریشه سفید یا خاکستری رنگ است . ریشه انشعابهای ترد و شکننده متعددی دارد . برگها نیزه ای شکل ، طویل به طول 15 تا 25 سانتی متر و پهنای آن 4 تا 5 سانتی متر است . حاشیه برگها کنگره دار است . برگها فاقد دمبرگ و مستقیما” به ساقه متصل می باشند . گلها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند . گلچه ها زردرنگ هستند . اولین گلها اوایل بهار (فروردین) ظاهر می شوند و گلدهی معمولا” تا اوایل پاییز (مهر) ادامه می یابد . میوه فندقه است . وزن هزاردانه 42/0 تا 52/0 گرم است . به قسمت فوقانی دانه پاپوسهای بسیار ظریف و سبکی متصل است که به محض رسیدن از گیاه و به اطراف پراکنده می شوند .

برگهای گل قاصد حاوی مقادیر فراوان ویتامینهای آ ، ب و ث است . ریشه حاوی ترکیبات تری ترپن (مانند تاراکساسترول) و مواد تلخ مانند ((لاکتوکاپیکرین)) است که بر اثر تجزیه به ترکیبات ((لاکتوسین)) که مسکن می باشد تبدیل می شود . ریشه همچنین حاوی ترکیباتی نظیر ساپونین و تانن است . تمام پیکر گیاه غنی از عنصر پتاسیم است .

خواص دارویی

گل قاصدک ، گیاه دارویی نیز محسوب میشود و ریشه و گل این گیاه مورد استفاده دارویی قرار میگیرد.
ترکیبات شیمیایی این گیاه به شرح زیر است :
تاراکساسین Taraxacin ، تری ترپنوییدها Triterpenoids و فیتو استرول ها Phytosterols از مواد موثره اصلی می باشند.
خواص:
– افزایش تولید صفرا: با افزایش تولید صفرا منجر به دفع سنگهای کوچک و جلوگیری از بروز سنگ های جدید می گردد.
– افزایش ادرار: با افزایش خفیف در میزان ادرار منجر به دفع سنگهای کوچک و جلوگیری از تشکیل سنگ در سیستم ادراری می گردد.
– اشتها اور: بواسطه افزایش صفرا باعث بهبود اشتها می گردد.
– بهبود عملکرد بین سلولی: گل قاصدک یک آنتی دیسکراتیک واقعی True anti dyscrative agent می باشد. لذا از آن بعنوان تنظیم کننده فعالیت های سلولی دردرمان بیماریهای مزمن متابولیک استفاده می شود.
– ضد رماتیسم: اثرات انتی دیسکراتیک ان موجب کاهش احتمال عود و افزایش سرعت بهبود علایم رماتیسم می گردد.
– ضد ارتروز: با پیشگیری و درمان ورم مفصل ناشی از ارتروز منجر به کند شدن سیر بیماری شده و به درمان و بهبود زندگی فرد کمک می کند.
– مسهل: با افزایش میزان صفرا منجر به افزایش فعالیت روده شده ودفعات اجابت مزاج را افزایش می دهد.
موارد مصرف:

پیشگیری
– سنگ صفراوی: با افزایش تولید صفرا از ایجاد سنگ جلوگیری می کند.
– سنگ کلیوی : با افزایش ادرار از تشکیل و بزرگ شدن سنگ پیشگیری می کند.
– بروز علایم رماتیسم : با مصرف ان در ابتدای بهار و پاییز از بروز علایم مفصلی در رماتیسم جلوگیری می نماید.
– بروز ارتروز: با بهبود عملکرد بین سلولی احتمال بروز ارتروز را کمتر می کند.
درمان:
– یبوست: با افزایش صفرا اثرات مسهلی خود را اعمال می نماید.
-سنگ صفرا: در صورتیکه سنگها بسیارکوچک باشند می تواند باعث دفع انها گردد.
– سنگ ادراری : در دفع سنگهای کوچک موثر است.
-سوء هضم: با افزایش تولید صفرا به هضم بهتر غذا کمک می کند.
– رماتیسم: با بهبود عملکرد بین سلولی منجر به کاهش مواد زاید در سلول شده و از طرفی با افزایش دفع مواد زاید از بدن{ افزایش صفرا ( بهبود هضم و رفع یبوست) و افزایش ادرار(دفع سموم بدن) } منجر به کاهش علایم رماتیسم ( درد. خشکی مفصل و تخریب مفصلی) و کاهش میزان عود می گردد.
– ارتروز : با مکانیسم فوق منجر به توقف روند ارتروز می گردد.
– بی اشتهایی: باافزایش تولید صفرا اشتها را بهبود می بخشد.
– عفونت ادراری: با افزایش میزان ادرار در بهبود سریعتر عفونتهای ادراری موثر می‌باشد.
موارد منع مصرف و احتیاط:
– سنگ ادراری: در مواردی که سنگ سیستم ادراری بزرگتر از 5 میلی متر باشد یا اختلالی در سیستم ادراری وجود داشته باشد{ کلیه نعل اسبی. حالب دو شاخه . تنگی غیر طبیعی در محل اتصال حالب به مثانه} بدلیل اینکه افزایش ادرار میتواند منجر به افزایش احتمال انسداد و اسیب به کلیه گردد باید تحت نظر پزشک مصرف گردد.
– سنگ مجاری صفراوی: در مواردی که سنگ بزرگ باشد یا اختلالات در مجاری وجود داشته باشد با افزایش صفرا احتما بروز انسداد و زردی و عفونت را بالا میبرد لذا منع مصرف دارد.
– در عفونت حاد کیسه صفرا Acute Cholecystitis منع مصرف مطلق دارد.
– در بیمارانی که التهاب حاد معده یا بیماری روده تحریک پذیر IBS دارند بعلت اثرات تحریکی بر مخاط معده و روده منع مصرف دارد.
-در مواردی که انسداد روده وجود دارد بعلت اثرات مسهلی گیاه منع مصرف دارد.
– در کسانیکه به گیاهان تیره کاسنی ( بابونه. بومادران . همیشه بهار کوهی) حساسیت دارند منع مصرف دارد.
تداخلات دارویی:
* مصرف توام با لیتیم Lithium بعلت افزایش دفع سدیم ناشی از اثرات ادرار آوری گیاه منجر به بروز مسمومیت با لیتیوم می گردد لذا مصرف توام منع دارد.
* مصرف همراه با داروهای ادراراوری که جهت درمان افزایش فشارخون استفاده می شوند منجر به افزایش اثرات داروها و احتمال افت فشار خون می گردد.
* در بیمارانی که داروی ضد فشارخون مصرف میکنند بدلیل اینکه گل قاصدک نگه دارنده پتاسیم در بدن می باشد می تواند احتمال بروز افزایش بدخیم پتاسیم را در حضور داروهای ACEI,s ( کاپتوپریلCaptopril انالاپریلEnalapril ) تشدید نماید.
* بدلیل وجود ویتامین K در گیاه اثرات وارفارین Warfarin کاهش یافته و احتمال بروز لخته افزایش می یابد.

نیازهای اکولوژیکی

گل قاصد در هر نوع خاکی می روید . نسبت به ((پی اچ)) خاک حساسیتی نشان نمی دهد . گل قاصد در چمنزارها ، مراتع و بوته زارها و همچنین مزارع دست نخورده جوامع وسیعی را تشکیل می دهد .

خاک: خاک شنی، ماسه ای ، لومی و خوب زهکشی شده .
این گیاه در اکثر خاکها رشد میکند ( ph بین 4.5 تا 8.5  برای رشد این گیاه مناسب است .)
نور : نیم سایه – سایه .
آبیاری : به طور متوسط صورت گیرد .
دما: دمای بین 20 تا 32 درجه برای رشد گل قاصدک مناسب است .

تناوب کاشت

گل قاصد را می توان با هر گیاهی به تناوب کشت کرد .

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

این گیاه در مراتع ، مناطق وسیعی را در بر می گیرد ، از این رو در اکثر کشورها با توجه به ضوابط و مقررات آن کشور از مراتع به برداشت این گیاه اقدام می نمایند ، و بدین جهت تاکنون تحقیقات زیادی بر روی کاشت ، داشت و برداشت گل قاصد انجام نگرفته است .

برداشت محصول

از اوایل بهار تا اواخر شهریور به تدریج می توان برگهای گل قاصد را برداشت کرد . پیکر رویشی این گیاه در مرحله گلدهی از بیشترین مقدار مواد موثره برخوردار است .

اواخر پاییز یا اوایل بهار قبل از رویش گیاه زمان مناسبی برای برداشت ریشه های گل قاصد است . پس از برداشت ، آن را با آب جاری از گل و لای تمیز کرده سپس ریشه را باید به چند قسمت تقسیم و خشک کرد .

برگهای زرد رنگ یا سایر برگهای آلوده به قارچ یا باکتری را باید از بقیه جدا کرد . سپس آنها را باضخامت کم بر روی صفحات خشک کن قرار داد تا خشک شوند . اندامهای خشک شده را باید دور از نور و در مکانی کاملا” خشک نگهداری کرد . برخی آفتهای انباری ممکن است باعث تخریب اندامهای خشک شده شوند ، از این رو انبار باید عاری از هر گونه آفت باشد .

نسبت برگ تازه به خشک شش به یک و نسبت ریشه تازه به خشک پنج به یک و نسبت ریشه و اندامهای هوایی تازه به خشک پنج تا شش به یک می باشد .