کاشت و پرورش خیار + خواص دارویی خیار

نام علمی:

Cucumis sativus

تیره:

Cucurbitaceae

خیار گیاهی یکساله و بالارونده است که طول آن به 1 تا 3 متر می رسد. خیار دارای برگ های گرد با 3 تا 5 لوب و ساقه های گوشه دار است. خیار گیاهی یک پایه است که تحت شرایط روز بلند و دمای بالا گل های نر بیشتری نسبت به گل های ماده تولید می کند و در شرایط روز کوتاه نسبت گل های ماده به گل های نر افزایش می یابد. گرده افشانی آن معمولا توسط حشرات (زنبور) انجام می شود. برخی از ارقام اروپایی خیار، میوه های پارتنوکارپیک تولید کرده و نیازی به گرده افشانی برای تشکیل میوه ندارند. با وجود این که خیارها از نظر گل دهی روز خنثی هستند ولی تحت شرایط روز بلند و دمای بالا، گیاه تولید گل های نر بیشتری نسبت به گل های ماده می کند.

برای خرید بذر خیار وسترن دانمارک کلیک کنید.

خواص و فواید خیار در یک نگاه:

خیار به دلیل داشتن میزان قابل توجهی پتاسیم برای کنترل فشار خون توصیه می شود البته بدون اضافه کردن نمک.

جالب است بدانید خیار برای بیماری های درد سینه ، نارسایی کلیه ، بیماری های کبد و لورالمعده ریه ، معده ، دندان و لثه مفید است.

آب خیار برای بیماران مبتلا به آرتروز و نقرس مفید است و اگزما را التیام می بخشد.

خیار دارای ویتامین K است که در جلوگیری از رشد سلول های سرطانی موثر است.

خیار به عنوان یک لاغر کننده هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد به این صورت که مقداری خیار خرد شده را با مقداری تمشک و ماست و در صورت دلخواه مقداری نعناع به وسیله ی مخلوط کن مخلوط کرده و استفاده کنید.

اکولوژی خیار

خیار به آب‌وهوای گرم نیاز دارد، در مناطق سرد در گلخانه‌ها رشد می‌کند و فقط در طول تابستان می‌تواند در فضای باز رشد کند. مطلوب ترین دما جهت رشد حدود ۳۰ و دمای مطلوب شبانه ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد است. کمترین دما برای رشد مطلوب ۱۵ درجه سانتی‌گراد است.

ارقامی که برای ترشی استفاده می‌شوند معمولاً به دماهای پایین‌تر سازگارتر هستند. حساسیت به طول روز در ارقام مختلف متفاوت است. روزهای کوتاه معمولاً رشد رویشی را بهبود می‌بخشد و باعث تولید گل‌های ماده می‌شود. برای عملکرد مطلوب شدت نور بالا موردنیاز است.

خیار به مقدار نسبتاً زیادی آب نیاز دارد اما نمی‌تواند آب‌گرفتگی را تحمل کند. در سطح برگ زیاد رطوبت نسبی پایین منجر به تبخیر زیاد گیاه می‌شود، درنتیجه آبیاری کافی خیلی مهم است. رطوبت نسبی بالا منجر به ایجاد سفیدک دروغی می‌شود. خاک باید حاصلخیز باشد و به‌خوبی زهکشی شده باشد و دارای اسیدیته ۶ تا ۷ باشد. در مناطق گرمسیری آفریقا، ارتفاعات تا ۲۰۰۰ متر برای کشت خیار مناسب است.

برای خرید بذر خیار وندا کلیک کنید.

کشت خیار در سطوح وسیع

خیار یک محصول فصل گرم است که در دمای 18 تا 30 درجه سانتی گراد بهترین رشد را دارد و در دماهای زیر 10 درجه سانتی گراد سرما زده می شود. خاک های لومی حاصلخیز با زهکشی خوب برای رشد خیار توصیه می شود.  کشت بذر خیار که در محیط آزاد پرورش داده می شود از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت ماه می باشد یعنی باید زمانی کاشته شود که خطر سرمای بهاری کاملا از بین رفته باشد. در ابتدا زمین را تا عمق 60 سانتی متر شخم زده سپس کود حیوانی پوسیده را به میزان 50 تا 200 تن به خاک اضافه کرده و بعد کود شیمیایی را که شامل ازت، فسفر و پتاس می باشد به میزان لازم به زمین اضافه می کنند. کشت خیار در بهار روی پشته هایی که 1/5 تا 2 متر از هم فاصله دارند انجام می گیرد. در این صورت آب از یک طرف وارد شده و به صورت نشتی به ریشه گیاه می رسد. قبل از کاشت بذر زمین را باید آب داد تا خط آب مشخص شود، سپس در محل خط آب حفره هایی به عمق 3 تا 4 سانتی متر ایجاد کرده و داخل هر حفره 2 تا 3 بذر که قبلا به مدت 24 ساعت خیسانده اند به فاصله  50 تا 70 سانتی متر کشت می شود. بذرها بعد از 6 تا 8 روز جوانه زده و زمانی که بوته ها 2 تا 4 برگی شدند بوته های ضعیف تر را قطع کرده و بوته های قوی تر را برای میوه دهی نگه می دارند. بعد از این که بوته خیار ظاهر شد باید مرتب اطراف آن را وجین  کرد. در فصل گرم که خیار به باردهی می رسد، هر 5 تا 7 روز یک بار احتیاج به آبیاری دارد و آبیاری باید به آهستگی و آرامی انجام شود به طوریکه حداقل تا عمق 60 سانتی متری خاک نفوذ کند و به هیچ وجه نباید روی برگ های بوته های خیار آب پاشید چون باعث تولید قارچ روی برگ ها می شود. PH مناسب برای رشد خیار 6/5 تا 7/5 است.

کاشت و مدیریت

کشت روی پشته‌ها باعث بهبود زهکشی می‌شود که مخصوصاً در فصول بارندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از مالچ پلاستیکی باعث کنترل علف‌های هرز و مدیریت آسان‌تر آب می‌شود، همچنین در مراحل اولیه به کاهش جمعیت حشرات کمک می‌کند. کنترل علف‌های هرز تا وقتی‌که گیاه کاملاً سطح خاک را بپوشاند ضروری است. ابزار نگه‌دارنده (مثل استفاده از نخ، چوب و…) به‌طورکلی می‌تواند کیفیت میوه‌ها را بهبود بخشد و از طریق گردش بهتر هوا در بین بوته‌ها می‌تواند بیماری‌ها را کاهش دهد و برداشت را آسان‌تر می‌کند. آبیاری با فواصل کم موردنیاز است، سطح بالایی از رطوبت خاک باید در طول دوره رشد حفظ شود.

استفاده از آبیاری قطره‌ای برای استفاده بهینه و یکنواخت از آب موجود توصیه می‌شود. کودها را می‌توان در سیستم قطره‌ای گنجاند. خیار به‌خوبی به کودها پاسخ می‌دهد. به کار بردن کود آلی اولیه که مخلوطی از NPK است حدود ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار و به دنبال آن کود N هر ۲ تا ۳ هفته یک‌بار تا زمان تشکیل میوه‌ها توصیه می‌شود، اگرچه بهتر است همیشه قبل از کاشت آنالیز خاک انجام شود.

ریزمغذی‌ها همچنین برای رشد مناسب ضروری هستند. کمبود آن‌ها می‌تواند منجر به تأثیرات مخرب شدید در گیاه و میوه شوند و درنتیجه منجر به کاهش عملکرد شود.

جهت رشد شاخه‌های جانبی ممکن است نوک شاخه اصلی قطع شود. در گیاهان با رشد رویشی خیلی قوی، شاخه‌های جانبی ممکن است بعد از تشکیل اولین میوه‌ها هرس شوند تا تولید گل و برگ را محدود کنند. کاربرد زیاد کود N موجب بهبود رشد ساقه و تولید گل‌های نر می‌شود.

برای خرید بذر خیار وسترن دانمارک کلیک کنید.

تکثیر خیار

خیار توسط بذر تکثیر می‌شود. وزن هزار دانه‌ی خیار دامنه‌ای از ۲۵ تا ۳۵ گرم است. در طول آماده‌سازی خاک جهت بهبود جوانه‌زنی اضافه کردن کودهای ارگانیک (حدود ۲۵ تا ۳۵ کیلوگرم در هکتار) لازم است که بستگی به روش کاشت دارد.

برای هر هکتار حدود ۱ تا ۳ کیلوگرم بذر لازم است که بستگی به روش کاشت دارد. کشت مستقیم که هنوز معمول است و بیشتر در فضای باز معمول است به مقدار بذر بیشتری نیاز دارد. کشت به‌صورت نشاء باعث کمتر شدن مصرف بذر می‌شود و همچنین منجر به یکدست شدن محصول خواهد شد.

در مزارع مناطق گرم، نشاها می‌توانند بعد از ۷ روز یا در مرحله‌ی ۲ برگ حقیقی آماده‌ی انتقال شوند، اما در مناطق سردتر یا برای تولید گلخانه‌ای، نشاها با سن بالاتر از ۳۰ روز قابل‌انتقال هستند. وقتی‌که کاشت به‌صورت مستقیم باشد بذرها روی تپه‌ها با فاصله ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر و چندین بذر در هر کپه کشت می‌شوند، سپس به ۲ تا ۳ گیاه تنک می‌شوند، یا در ردیف‌های ۱ تا ۲ متری با فاصله ۳۰ سانتی‌متری از یکدیگر کاشته می‌شوند.

وقتی محصولات در زمین کشت می‌شوند فاصله‌ها عریض‌تر در نظر گرفته می‌شود، درحالی‌که برای محصول گلخانه‌ای کشت‌های نزدیک‌تر می‌تواند استفاده شود. همچنین در کشت خیار جهت ترشی گیاهان نزدیک‌تر کشت می‌شوند (حدود ۲۵۰۰۰۰ گیاه در هکتار).

آفات و بیماری‌های خیار

آفات و بیماری‌های زیادی می‌توانند در تمام مراحل توسعه‌ی خیار تأثیرگذار باشند. بیماری‌های برگی که می‌توانند منجر به زیان‌های جدی در خیار شوند عبارت‌اند از:

• بیماری‌های قارچی مانند سفیدک دروغی
• سفیدک پودری
• آنتراکنوز لکه برگی
• بلایت ساقه و بیماری‌های باکتریایی مانند برگ زاویه‌ای

آنتراکنوز همچنین موجب ایجاد لکه روی میوه‌ها می‌شود. گردش خوب هوا و اسپری قارچ‌کش‌های سیستمیک مانند متالاکسیل می‌تواند گسترش این بیماری‌ها را کاهش دهد. این قارچ‌کش‌ها می‌توانند با طیف گسترده‌ای از قارچ‌کش‌ها مانند اکسی کلرور مس یا مانکوزب به‌طور متناوب استفاده شوند(دوره کارنس حتما رعایت شود).

پژمردگی های دیگر در خیار ممکن است به وسیله‌ی بیماری‌های خاک زاد ایجاد شوند مانند پژمردگی فوزاریومی یا پژمردگی باکتریائی که به‌وسیله‌ی سوسک‌های خیار انتشار می‌یابند.

در کشت‌های محافظت‌شده در کشورهای معتدل مخصوصاً کره و ژاپن پیوند خیار بر روی ارقام مقاوم مانند Cucurbita ficifolia Bouche اغلب برای جلوگیری از بیماری‌های ناشی از خاک مانند پوسیدگی ریشه ناشی از قارچ F. Oxysporum و Phomopsis sclerotioides استفاده می‌شود.

هیچ تجربه‌ای درزمینهٔ ی پیوند در مناطق گرمسیری آفریقا گزارش نشده است. خیار مستعد بوته میری است، درنتیجه گیاه چه ها خیلی زود بعد از جوانه‌زنی می‌میرند که بوته میری اغلب وقتی‌که خاک خیلی ضعیف است یا خوب زهکشی نشده باشد اتفاق می‌افتد و می‌تواند توسط چندین قارچ ایجاد شود، به‌عنوان‌مثال پیتیوم یا فیتوفترا که بعضی از آن‌ها همچنین می‌توانند باعث پوسیدگی ریشه در گیاهان مسن شوند.

صدمه به میوه می‌تواند به‌وسیله‌ی Scab, یک قارچی که به برگ‌ها نیز حمله می‌کند، ایجاد شود. در ارقام حساس به‌واسطه‌ی، پوسیدگی نرم باکتریایی (Erwinia)، پوسیدگی فیتوفترایی میوه (Phytophthora capsici) و پوسیدگی شکمی (Rhizoctonia solani) صدمه می‌بینند.

مقاومت به زخم به‌طور وسیعی در دسترس است؛ تا از پوسیدگی‌های نرم و دیگر پوسیدگی‌های میوه جلوگیری کند. میوه‌ها باید با احتیاط برداشت شوند که تا حد امکان از آسیب به آن‌ها جلوگیری شود. زخم‌های روی میوه اولین نقاط در معرض آلودگی هستند.

پوسیدگی شکمی یک بیماری خاک زاد است و در مکان‌هایی که میوه‌ها با خاک در تماس هستند ایجاد می‌شود درنتیجه باید از تماس میوه با خاک جلوگیری کرد، برای مثال استفاده از سیستم مالچ می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کنید.

دیگر بیماری‌های قارچی مشاهده‌شده در مناطق گرمسیری آفریقایی عبارت‌اند از آلترناریا، سرکوسپورا، اسکلروتیوم.

ویروس‌هایی که معمولاً در خیار یافت می‌شوند و می‌توانند باعث کاهش قابل‌توجهی در عملکرد در مناطق گرمسیری شوند شامل: ویروس موزاییک خیار (CMV)، ویروس زرد موزاییک خیار (ZYMV)، ویروس حلقوی پاپایا (PRSV) و دامنه‌ای از ویروس‌هایی که توسط سفید بالک‌ها منتقل می‌شوند.

نماتد ‌Meloidogyne spp به‌طور وسیعی رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به پژمردگی شده و عملکرد گیاه را کاهش می‌دهد. جهت جلوگیری از بیماری‌های خاک زاد و نماتد و ویروس توصیه کلی رعایت تناوب کشت و جلوگیری از کشت پی‌درپی خیار در یک زمین خاص است.

بیماری‌هایی مانند لکه زاویه‌ای، اسکاب (زخم روی میوه)، آنتراکنوز و فیتوفترا می‌توانند بذر زاد هم باشند. استفاده از بذرهای فاقد بیماری یا تیمار شده با مواد شیمیایی مانند قارچ‌کش‌ها و حشره‌کش‌های مخصوص بذر می‌تواند از این بیماری‌ها جلوگیری کند و حمله‌ی حشرات و سطح ریسک را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش دهد.

برای اکثر بیماری‌ها و ویروس‌ها ارقام مقاوم در دسترس هستند. یکی از راه‌های کاهش مشکلات استفاده از تجربیات است.

شته‌ها، سفید بالک‌ها، تریپس ها و مگس‌های مینوز حشراتی هستند که موجب مشکلات زیادی در خیار می‌شوند، به این دلیل که علاوه بر خسارتی که خودشان توسط تغذیه از گیاه ایجاد می‌کنند، می توانند به عنوان ناقل ویروس‌ها یا بیماری‌ها عمل می‌کنند.

سوسک‌ها، جوندگان برگ، کرم خربزه، پروانه‌ی پیرالید و عنکبوت قرمز ممکن است موجب خسارت روی برگ‌ها شوند. مگس میوه ممکن است باعث پوسیدگی میوه شود. ارقام فاقد تلخی نسبت به ارقام تلخ به آسیب توسط عنکبوت قرمز حساس‌ترند.

کنترل بیولوژیک آفات نسبت به کنترل شیمیایی از لحاظ حفظ محیط‌ زیست روش بهتری است که عمدتاً در کشت محافظت‌شده‌ی خیار انجام می‌گیرد . جهت کنترل شیمیایی آفات خیار در گلخانه باید از سمومی مانند دیکلروس (ددواپ) و پی متروزین (چس) که دوره‌ی کارنس پائینی دارند استفاده کرد.

برای خرید بذر خیار وندا کلیک کنید.

برداشت خیار

خیار را معمولا بر اساس اندازه آن برداشت می کنند و به سن آن توجهی نمی شود. به محض این که خیار به اندازه مطلوب رسید باید برداشت شود. در صورتی که خیار در گلخانه کاشته شود و شرایط گلخانه عادی باشد میوه ها خیلی زود رشد می کنند و به همین جهت حداقل 2 تا 3 بار برداشت در هفته ضروری است و هرچه فاصله برداشت طولانی تر باشد تعداد خیارهای درشت که خارج از اندازه مطلوب بازار است بیشتر می شود. 

نگهداری خیار

میوه های خیار اگر در دمای پایین تر از 10 درجه سانتی گراد نگهداری شوند، سرما زده می شوند. دمای مناسب برای نگهداری خیار 12 تا 13 درجه سانتی گراد با رطوبت نسبی 95 درصد است. در دمای 15 درجه سانتی گراد، خیار زرد می شود.

جمع‌بندی

خیار گیاهی گرما دوست است و جهت رشد و نمو به آب‌وهوای گرم نیاز دارد (حداقل دما برای جوانه‌زنی بذر خیار ۱۲ درجه سانتی‌گراد است) بنابراین در مناطق سرد در گلخانه‌ها کشت می‌شود، استفاده از ارقام هیبرید جهت کشت گلخانه‌ای به دلایل زیر مقرون‌به‌صرفه است:

• تولید بیشتر گل ماده
• عدم نیاز به گرده‌افشانی جهت تشکیل میوه
• مقاومت بالا به آفات و بیماری‌ها
• عملکرد بالا: خیار جزء گیاهان زودبازده هست و بسته به آب‌وهوای منطقه و رقم مورد کشت، برداشت اول آن حدوداً ۴۰ تا ۶۰ روز بعد از کاشت هست، بنابراین جزو گیاهانی است که کشاورزان زیادی راغب به کشت آن می‌باشند.