کودهای آلی و گیاهی در زراعت ارگانیک

کودهای گیاهی

کودهای آلی و گیاهی یکی دیگر از انواع کودهایی می باشد که در زراعت ارگانیک برای رشد بهتر محصول و با کیفیت تر می توان از آنها استفاده کرد.

کود سبز

یکی دیگر از راه های افزایش ماده آلی خاک استفاده از کود سبز در تناوب زراعی می باشد. منظور از گود سبز شخم زدن گیاه در خاک پس از رشد کافی و بدون برداشت محصول است .اثر کود سبز بر خصوصیات فیزیکی خاک همانند کود حیوانی می باشد.
ولی کود سبز عملا مواد غذایی به خاک اضافه نمی کند، بلکه آن چه را که طی رشد خود از خاک جذب کرده و در خود ذخیره نموده است به خاک بر می گرداند، اما در صورتی که از گیاهان تیره بقولات به عنوان کود سبز استفاده شود تمام ازت تثبیت شده را به خاک بر می گرداند.

از طرف دیگر کود سبز با جذب و ذخیره مواد غذایی در خود از شسته شدن آنها جلوگیری می نماید. گیاه مورد استفاده به عنوان کود سبز می بایستی اثرات فیتوتوکسینی بر رشد محصول بعدی نداشته باشد، فصل رشد کوتاهی داشته، تراکم بوته بالا را تحمل کند و رشد سبزینه ای زیادی داشته باشد تا علاوه بر این که مقدار زیادی ماده آلی به خاک اضافه می کند، پوشش کامل خاک را تامین نماید.

پوشش کامل خاک برای جلوگیری از فرسایش خاک و ممانعت از رشد علف های هرز ضرورت دارد؛ بنابراین اهداف کود سبز را می توان در افزایش ماده آلی خاک، حفظ مواد غذائی خاک (در صورت استفاده از گیاهان تیره بقولات افزایش ازت خاک)، جلوگیری از فرسایش خاک و مبارزه با علف های هرز خلاصه نمود.

توجه به اهداف فوق روشن می سازد که کود سبز قبل از گیاهان وجینی در تناوب قرار میگیرد. کود سبز در سیکل تناوبی فقط می تواند جایگزین آیش فصلی گردد.

چنانچه طول آیش فصلی موجود برای تولید یک محصول کفایت می نماید، استفاده از کود سبز طی آن آیش فصلی مجاز نیست. نوع آیش فصلی (زمستانه یا تابستانه) که در شرایط کشت آبی توسط کود سبز جایگزین می شود به شرایط اقلیمی بستگی دارد.

در نواحی اقلیمی که با زمستان سرد مشخص می شوند، گیاهان وجینی (مانند چغندرقند، پنبه، ذرت و سیب زمینی در بهار کاشته می شوند و آیش زمستانه می تواند توسط کود سبز اشغال گردد.

در آن نواحی اقلیمی که با زمستان ملایم مشخص می شوند گیاهان وجینی ممکن است در پائیز (مانند چغندر قند و سیب زمینی) یا در بهار (مانند ذرت، پنبه و افتابگردان) کاشته شوند و کود سبز می تواند محصولی تابستانه یا پائیزه عکس دوران رشد محصول اصلی باشد.

مهمترین گیاهانی که به عنوان کود سبز در کشت آبی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از خلر، لوبیا روغنی،انواع لوبیا، چاودار، شبدر، جو و گندم سیاه.

یونجه به عنوان کود سبز کاشته نمی شود، اما در صورتی که پس از حصول رشد کافی سبزینه ای به خاک برگردانده شود، بعضی از اهداف کود سبز را تامین می کند.

گیاهانی مثل گندم سیاه، چاودار و شبدر ایرانی به خوب در خاک های فقیر رشد می کنند و در بهبود باروری و ساختمان خاک ها موثر می باشند.

کود سبز را حداقل دو هفته قبل از کاشت محصول اصلی به خاک بر می گردانند. هر چه درصد مواد خشبی کود سبز بیشتر و ازت آن کمتر باشد، می بایستی با فاصله زمانی طولانی تری از کاشت محصول اصلی به خاک برگردانده شود.

در صورتی که از گیاهانی مثل یونجه یا شبدر به عنوان کود سبز استفاده می شود می بایستی ابتدا آنها را با ماشین آلاتی مانند کولتیواتور پنجه غازی از پایین طوقه قطع نمود تا خشک گردند یا آنها را با علف کش راندآپ یا توفوردی خشک کرد و ۳ تا ۴ هفته بعد از طوقه کن کردن یا تیمار با علف کش در وضعیت گاورو بودن خاک شخم شوند.

در غیر این صورت رشد مجدد این گیاهان به وقوع پیوسته و به صورت علف هرز در خواهند آمد. هیچگاه نبایستی کود سبز را به عنوان علوفه برداشت و یا مورد چرای دام قرار داد.

این عمل باعث خروج مواد غذائی از خاک گشته و ممکن است رشد و عملکرد محصول بعدی را نقصان دهد.

چرای دام با یک برداشت مختصرعلوفه از کون سبز هنگامی امکان پذیر است که کود شیمیائی کافی به خاک داده شود و ایش فصلی موجود اجازه رشد مجدد و کافی را به کود سبز بدهد.

به کار گیری کود سبز در شرایط دیم ایران به نواحی پرباران ساحل خزر محدود می شود. در این نواحی می توان از گیاهانی مانند جو و چاودار به عنوان کود سبز برای محصولات وجینی بهاره مانند پنبه، ذرت و آفتابگردان استفاده نمود.

در این شرایط کود سبز را می بایستی حدود یک ماه قبل از کاشت در خاک شخم زد تا پوسیدگی مناسبی اتفاق افتاده و رطوبت کافی برای رشد محصول اصلی در خاک ذخیره شود.

کودهای سبز و گیاهان پوششی

کودهای سبز، محصولات پوششی و مالچ ها با یکدیگر مرتبط هستند و تفاوت بین آنها به طور واضح تشخیص داده نمی شود.

با مالچ و محصولات پوششی روی حفاظت خاک تأکید می شود. هدف اصلی کودهای سبز فراهم کردن مواد غذایی برای گیاهان بعدی و افزایش حاصلخیزی خاک از طریق اضافه کردن ماده آلی است.

محصولات پوششی مزایای مشابهی با کود سبز دارند و در خیلی موارد محصولات و روش های مدیریتی یکسان استفاده می شود.

راه های زیر برای تشخیص محصولات پوششی از کودهای سبز وجود دارد:

– محصولات پوششی در بیشتر موارد چندساله ها هستند و به داخل خاک برگردانده نمی شوند. بعد از بریدن مواد گیاهی، روی سطح خاک رها می شوند یا برداشت می شوند و به عنوان غذای حیوان یا کمپوست استفاده می شود.

-کودهای سبز موقتی هستند. هنگامی که مواد گیاهی تازه هستند، به خاک گردانده می شوند و مواد غذای آنها به سرعت آزاد می شود و در مدت کوتاهی تجزیه می شوند.

مزایای گیاهان پوششی و کودهای سبز

– حفظ مواد غذایی خاک

– از بین بردن علف های هرز

– جلوگیری از فرسایش خاک

– تثبیت نیتروژن هوا داخل خاک، اگر از گیاهان لگومینه استفاده شود.

– مصرف به عنوان مواد غذایی برای انسان و دام

– افزایش عملکرد محصول اصلی

– افزایش ظرفیت نگهداری آب

– افزایش مواد آلی خاک

موارد زیر را باید قبل از کاشت کود سبز و گیاهان پوششی در نظر گرفت:

– برای شخم، کشت، بریدن و برگرداندن گیاهان به خاک نیروی انسانی نیاز است به خصوص در جاهایی که تجهیزات محدود است.

– اگر کودهای سبز و محصولات پوششی همزمان با محصول اصلی برویند، آنها برای مواد غذایی و آب و نور با محصول اصلی رقابت می کنند.

– وقتی که مواد گیاهی مسن یا خشن به داخل خاک برگردانده می شوند، بطور موقت نیتروژن رکود پیدا کند و برای گیاه غیر قابل دسترس می شود.

– اگر غذا و فضا به مقدار کمی فراهم باشد پرورش یک محصول غذایی نسبت به کود سبز و بازیابی باقی مانده های محصول یا همزمانی محصول کود سبز با محصول اصلی ممکن است، مناسب تر باشد.

– مزایای کود سبز و محصولات پوششی در زمان های طولانی مشخص می شود و همیشه در کوتاه مدت قابل مشاهده نیست.

بهترین زمان تهیه کود سبز

بهترین زمان تهیه کود سبز، پس از به گل رفتن گیاهان است.

گیاه کودی انتخاب شده باید در زمان گلدهی یا خوشه بستن به زیر خاک برده شود، زیرا که قبل از این زمان، رشد و نمو قسمت های سبزینه ای گیاه کافی نبوده و از برگرداندن آن ماده آلی زیادی به خاک اضافه نخواهد شد.

کود سبز به منظور تقویت زمین از لحاظ مواد آلی غذایی مورد استفاده قرار می گیرد که بدین منظور گیاهان برای مدت زمانی معین در مزرعه کاشته شده و بعد از رشد کافی به زمین برگردانده می شوند.

از گیاهان زراعی گوناگون اعم از علوفه ای و بقولات مانند انواع شبدر، عدس، باقلا و … و همچنین گیاهان خودروی مانند ختمی، گل بنفشه، مرغ و حتی بعضی از اجزای گیاهی مانند ساقه و برگ سیب زمینی و شلغم می توان به عنوان کود سبز استفاده کرد.

گیاهانی برای تهیه کود سبز مناسب هستند که شرایط زیر را داشته باشند:

۱- دارای رشد سریعی بوده و مدت کوتاهی زمین زراعی را اشغال کنند.

۲- پرشاخ و برگ، شاداب و سرشار از مواد غذایی باشد تا هم با سایه خود مانع سبز شدن بذر علف های هرز شوند و هم زیر خاک بردن آنها به سادگی انجام گیرد.

٣- کم توقع بوده و برای حداکثر رشد خود به کود حیوانی باشیمیایی کمتری احتیاج داشته باشند.

4-نیاز آبی آنها بسیار کم باشد که این ویژگی در مناطق گرمسیری و خشک اهمیت بیشتری دارد.

مزایای استفاده از کودهای سبز

تأمین ماده آلی

یکی از اثرات استفاده از کودهای سبز تأمین ماده آلی خاک است، به خصوص زمانی که کود حیوانی کافی در دسترس نبوده و یا بقایای گیاهی به جا مانده در زمین به حدی نباشد که بتواند مقدار هوموس خاک را در حد مطلوبی نگاه دارد.

پس از برگرداندن کود سبز در خاک، هم قسمت های هوایی و هم ریشه های آن پوسیده شده و ماده آلی خاک را افزایش می دهد.

کود سبز در زمین های سبک (شنی) ایجاد چسبندگی می کند و در زمین های سنگین (رسی) خاک را پوک و سبک می کند.

گیاهان تثبیت کننده ازت

میزان نیتروژن هوا بی نهایت است. گیاهان خانواده لگوم و خانواده گل ابریشم قادر به تثبیت نیتروژن از هوا به وسیله ریشه هایشان برای استفاده به عنوان مواد غذایی هستند.

لگوم ها به وسیله زندگی همزیست با باکتری هایی که ریزوبیوم نامیده می شوند (این باکتری ها در گره های روی ریشه رشد می کنند)، تثبیت ازت را انجام می دهند.

این باکتری ها نیتروژن را از هوا جذب می کنند، تغییر می دهند و به شکل قابل استفاده برای گیاه میزبان در می آورند. باکتری ها برای این کار انرژی لازم را از ریشه گیاهان به دست می آورند (مانند قندها، محصولات فتوسنتزی).

جلبک های سبز- آبی، مانند آزولا که در مزارع برنج رشد می کند، انرژی را از طریق فتوسنتزی که خودش انجام می دهد، به دست می آورد.

مشارکت بین گیاه و ریزوبیوم ها اختصاصی است. به این دلیل لازم است باکتری ها در زمان کاشت گیاهان لگوم در مزرعه وارد شوند.

در شرایط عرضه بهتر آب و مواد غذایی، کیفیت خاک اسیدیته خاک، دما و نور برای گیاه لگوم ها بهتر می توانند انرژی را برای باکتری ها فراهم کنند و نیازهای نیتروژنی خودشان را تأمین کنند.

گیاهان تثبیت کننده ازت در برگیرنده گیاهان یکساله و چندساله هستند. در محصولات باغی بوته های چندساله در بین ردیف های محصول اصلی کاشته می شوند.

حفاظت خاک

در ماه هایی از سال که خطر فرسایش خاک وجود دارد. برای آن که خاک بی حفاظ نباشد، از یک گیاه پوششی استفاده می شود. این گیاهان در مناطقی که باران های زمستانه زیاد است از نشست خاک های سنگین و همچنین از فرسایش خاک های سبک جلوگیری می کند.

این گیاهان در مناطق بادخیز با پوشاندن خاک، سرعت باد را در سطح کم کرده و خاک را در مقابل کنده شدن حفظ و در جای خود نگه می دارد. بهترین نمونه از گیاهان پوششی، چاودار زمستانه و یولاف بهاره است.

تأمین مواد بیوشیمیایی خاک

کود سبز به عنوان ماده غذایی مورد استفاده میکروارگانیسم های خاک قرار می گیرد و گاز کربنیک، گاز آمونیاک، ترکیبات نیتراته و بسیاری از ترکیبات ساده و پیچیده دیگر را تولید کرده و مورد استفاده نباتات زراعی قرار می دهد.

فواید کود سبز

کود سبز یک روش دیرینه در کشاورزی است که استفاده از آن فواید زیادی را به همراه دارد. یک هکتار کود سبز بسته به نوع گیاه معمولا بین ۲۵ تا ۵۰ تن شاخ و برگ گیاهی تازه تولید می کند که این اندام های گیاهی را وارد خاک می کنند که این اندام ها تقریبا معادل ۱۰ تا ۲۰ تن کود حیوانی بوده و حدود ۱ تا ۲ تن هوموس به خاک می افزاید.

یکی از مهم ترین فواید کود سبز بهبود خواص فیزیکی خاک می باشد. بالا رفتن هوموس باعث تشکیل خاک دانه های پایدار می شود، لوله های مویین خاک بیشتر شده، تهویه و نفوذ پذیری خاک را افزایش می دهند.

گیاهی که به عنوان کود سبز کاشته می شود از دو طریق بر میزان تلفات ناشی از آب شویی تاثیر می گذارد.

یکی از طریق انتقال آب از خاک به اتمسفر بر اثر تعرق و دیگری از طریق جذب عناصر غذایی از محلول خاک و جلوگیری از انتقال آن به آب زهکش ها، در صورتی که محصول دارای سایه انداز (کانوپی) گسترده باشد و سطح خاک را به طور کامل بپوشاند ، تعرق مکانیزم اصلی اتلاف رطوبت خاک خواهد بود.

اتلاف رطوبت خاک از راه تعرق موجب کاهش نفوذ آب به پایین تر از محدوده ریشه شده و در نتیجه میزان تلفات عاصر غذائی ناشی از آب شویی را کاهش می دهد.

کود سبز از برخورد مستقیم قطرات باران با خاک جلوگیری کرده و مانع از پخش شدن ذرات خاک توسط قطرات باران می شوند و همچنین از طریق بهبود خاکدانه ها نیز باعث جلوگیری و مقاومت خاک در برابر پخش شدن می شوند.

این گیاهان از فرسایش بادی نیز به وسیله پوششی که در روی خاک دارند جلوگیری کرده و همچنین مانع از تشکیل رواناب شده و آب جذب شده توسط خاک را افزایش می دهند.

بقولات به علت رشد ریشه ای زیادی که دارند می توانند مواد غذایی شسته شده که بیشتر کلسیم و ازت است و در لایه های پایین تر خاک هستند جذب کرده، در خود نگهداری کنند، بعد از برگرداندن آنها به خاک آنها را در لایه های سطحی رها سازند و مجددا این عناصر را در چرخه مصرف قرار دهند.

در نتیجه بر قابلیت دسترسی و استفاده از این عناصر توسط محصولات بعدی تاثیر می گذارند.

موردی دیگر از فواید کود سبز در زمین هایی است که به علت کمبود اکسیژن خاک مشکل دنیتریفیکاسیون دارند. وجود شرایط بی هوازی در خاک، که لازمه انجام فرآیند دنیتریفیکاسیون است، می تواند ناشی از رطوبت زیادی خاک باشد، زیرا چنین وضعیتی مانع ورود اکسیژن به خاک می شود.

البته میزان رطوبتی که خاک دریافت می نماید بستگی به شرایط اقلیمی منطقه دارد. شیب زمین، پوشش گیاهی، بافت و ساختمان خاک نیز از جمله عوامل موثر بر میزان رطوبت خاک بوده و از این رو توان انجام دنیتریفیکاسیون در آن را تحت تاثیر قرار می دهند.

استفاده از کود سبز با بهبود ساختمان خاک و ایجاد تهویه مناسب می تواند تاثیر مثبتی بر زهکشی خاک داشته باشد و با تاثیر مطلوب بر ساختمان خاک ظرفیت اکسیژن پذیری آن را افزایش داده و همچنین با تعرق، مقداری از آب را به صورت بخار از زمین خارج کرده و از این رو موجب کاهش میزان دنیتریفیکاسیون می شوند.

یکی دیگر از فواید کود سبز افزایش ازت خاک است. البته این موضوع در موردی صادق است که گیاه مورد استفاده لگوم باشد.

سالانه ۱۱۰ میلیون تن ازت برای تولید محصولات غذایی در جهان استفاده می شود ولی تنها قسمت کمی از این مقدار توسط کودهای شیمیایی جایگزین می شود. قسمت عمده این ازت توسط لگوم ها جایگزین می شود. لگوم ها تقریبا تنها گیاهانی هستند که می توانند مشکل ازت را با توجه منبع نامحدود ازت که همان جو است رفع کنند.

در صورت در تناوب قرارندادن این گیاهان با غیر لگوم ها مجبور به جایگزین کردن ازت خاک توسط کردن توسط کود شیمیایی هستیم که منبعی محدود و تولید آن به انرژی زیادی نیاز دارد که مشکلات زیست محیطی زیادی نیز به دنبال دارد.

گیاهان لگوم با توجه به رابطه همزیستی که با باکتری های تثبیت کننده (ریزوبیوم) ازت دارند منبع خوبی برای افزایش ازت خاک هستند.

این باکتری ها می توانند ازت موجود در جو را به صورت قابل جذب برای گیاه در آورده و در مقابل مقداری از هیدرات های کربن برای ادامه زندگی خود دریافت کنند که با توجه به مقدار ازتی که به گیاه می دهد این مقدار قند قابل مقایسه نیست.

گیاه این مقدار ازت را در طول دوره رویش خود جذب کرده و بعدا به زمین بر می گرداند. البته تنها ازت نیست که این مسیر را طی می کند بلکه عناصر دیگری مثل فسفر، کلسیم و عناصر کم مصرف نیز توسط گیاه از لایه های زیرزمین جمع آوری شده و به قسمت های فوقانی می دهد.

همچنین این سیکل از شستشوی مواد غذایی در طول فصل رویش جلوگیری می کند. در حقیقت کودهای سبز چه لگوم و چه غیر لگوم باشند مانند یک گاوصندوق عمل می کنند که مواد غذایی را در زمانی که گیاه اصلی در زمین نیست در خود نگهداری کرده و سپس آن را در اختیار گیاه اصلی قرار می دهند.

آیش تابستانه باعث کاهش مواد آلی خاک می شود چون مواد آلی در این مدت به راحتی و به سرعت تجزیه می شوند.آیش تابستانه برای خاک های غنی از مواد آلی می تواند روش خوبی باشد زیرا با تجزیه مواد آلی و فراهمی مواد غذایی مورد نیاز گیاه، زمین حاصلخیزی خوبی پیدا می کند.

آیش تابستانه روش خوبی برای کاهش جمعیت علف های هرز است ولی خاک را در معرض فرسایش بادی و آبی قرار می دهد. کودهای سبز لگوم نه تنها مواد آلی خاک را افزایش می دهند، ساختمان خاک را بهبود می بخشند و علف های هرز آن را کاهش می دهند بلکه باعث حفاظت خاک در برابر فرسایش نیز می شوند.

تنها مشکل استفاده از آنها کاهش رطوبت خاک در مناطق خشک و نیمه خشک است. در خاک هایی که از لحاظ رطوبت در محدودیت هستند باید توجه داشت که کود سبز می تواند باعث کاهش رطوبت شود که در نهایت سبب کاهش عملکرد می شود.

ولی در مناطقی که بارندگی در حد متوسط و حتی مقداری کمتر هم وجود دارد می توان از کود سبز استفاده کرد. در خاک هایی که غنی از مواد آلی هستند نیز کود سبز می تواند مفید باشد. از این جهت که این خاک ها بیشتر در مناطق پر باران وجود دارند و از لحاظ بارندگی وضعیت مناسبی دارند، همچنین در این مناطق هوا نسبتا گرم است.

این گرما باعث افزایش تبخیراز سطح خاک شده و یک لایه خشک را در سطح خاک ایجاد می کند که این لایه در بارندگی بعدی به شدت در معرض پخش شدن قرار می گیرد و متلاشی می شود و باعث بسته شدن لوله های مویین خاک شد و از تهویه و نفوذ پذیری می کاهد، در نتیجه رواناب را افزایش می دهد که خود مشکلات زیادی به دنبال دارد.

از این رو کود سبز با ایجاد پوشش روی خاک از این مشکل جلوگیری می کند. کود سبز همچنین می تواند دمای خاک را تا حدودی نگهداری کند که این باعث می شود که فعالیت میکروارگانیسم های خاک افزایش یابد و آنها نیز به نوبه خود باعث حاصلخیزی خاک می شوند.

با توجه به این موارد لگوم ها می توانند جزء بهترین کود های سبز قرار گیرند زیرا علاوه بر موارد ذکر شده، ازت را نیز به خاک می افزایند که خود عامل مهمی در بالا رفتن عملکرد می باشد.

براساس نتایج آزمایشی در آلمان باقلای سفید عملکرد غلات را تا ۱٫۵ تن در هکتار و شبدر قرمز عملکرد غلات را تا ۱ تن در هکتار افزایش داد.

البته مقدار نیتروژن تثبیت شده توسط این گیاهان بستگی به رقم و گونه مورد استفاده، مقدار و نوع باکتری های همزیست آنها، وضعیت حاصلخیزی خاک و شرایط اقلیمی دارد.

در انتخاب یک گیاه به عنوان کود سبز باید به نکات زیر توجه داشت:

-توجه به طول دوره رویش گیاه با توجه به مدت زمانی که زمین بدون استفاده است.

-فصل مناسب کشت گیاه، زیرا همه رقم ها قادر به رشد و یا زنده ماندن در زمستان نیستند.

-وضعیت خاک از لحاظ مقدار ازت و توجه به اینکه خاک به ازت نیاز دارد یا نه.

– نوع خاک و وضعیت زهکشی آن

-در دسترس بودن بذر گیاه و به صرفه بودن قیمت آن

-مقدار رطوبت خاک یا مقدار آبی را که می توانیم تامین کنیم.

نکات قابل توجه در کاشت کود سبز و محصولات پوششی

– اگر در بین تناوب زراعی کاشته شوند کاشت باید زمانی انتخاب شود که کود سبز قبل از کاشت محصول بعدی بریده و به خاک برگردانده شود.

-کودهای سبز و محصولات پوششی به آب برای جوانه زنی و رشد احتیاج دارند.

-تراکم بهينه بذر باید برای هر مکان به صورت جداگانه آزمایش شود.

– با کاشت کود سبز و محصولات پوششی، اضافه کردن حاصلخیز کننده ها لازم نیست.

– اگر برای اولین بار لگوم ها در مزرعه کاشته می شوند تلقیح بذرها با گونه های اختصاصی ریزوبیوم برای سود ممکن است لازم باشد.

– اگر زمین زیر کشت محصولی باشد، کود سبز همزمان با محصول اصلی کاشته می شود. اگر کود سبز نسبت به محصول اصلی سریعتر رشد می کنند می توان آنها را بعد از استقرار محصول اصلی کاشت. کشت با تأخیر باعث از بین رفتن علفهای هرز می شود.

روش های کشت کود سبز

کودهای سبز را بر حسب شرایط مختلف می توان به طور کلی به دو صورت اصلی و في مابین کشت کرد.

از جمله مزایای انتخاب روش صحیح کشت این است که هم از فاصله زمانی موجود بعد از برداشت و کاشت نباتات زراعی استفاده بیشتر شده و هم از خاک و از رطوبت موجود در آن به طور کامل استفاده می برند و ادوات و ماشین آلات کمتری هم به کار گرفته می شود.

منظور از کشت اصلی آن است که مانند گیاهان زراعی، کود سبز هم در فصل معین و به صورت یک زراعت اصلی یا تنها کاشته شود.

زمان کشت اصلی می تواند پاییز و یا در بهار باشد. به جز در مورد گیاهانی مثل ذرت، ذرت خوشه ای و یا یونجه که در بهار کشت می شوند، کشت دیگر کودهای سبز در پاییز انجام می گیرد.

قابل ذکر است در مواردی که از کشت یک کود سبز نتیجه مطلوبی به دست نمی اید، توصیه می شود که در گیاه را به صورت مخلوط با هم به عنوان کود سبز کشت کرد.

لازم است که این دو گیاه از نظر خصوصیات زراعی مثل رشد و نمو شاخه، برگ و ریشه و همچنین خصوصیات آب و هوایی و نیازهای غذایی هماهنگی خاصی با یکدیگر داشته باشند.

بهترین مثال از کشت مخلوط یولاف و نخودفرنگی و یا چاودای ماشک است. کشت فی مابین در فاصله زمانی بین برداشت و کشت دو گیاه زراع متوالی انجام می گیرد.

اگر این کود سبز بعد از یک گیاه صیفی در اواخر تابستان یا اوایل پاییز کشت شده و دوران رشد آن تا زمستان یا حتی بهار سال آینده که زمین برای زراعت گیاه اصلی بعدی آماده می شود، ادامه یابد به آنها کشت فی مابین زمستانه می گویند.

این گیاهان عبارتند از انواع غلات به خصوص جو، چاودار، ماشک گل خوشه ای، چچم ریشک دار، شبدر گل میخکی۔ اگر کود سبز در فاصله بین برداشت زراعت اصلی پاییزه سال قبل و کاشت زراعت اصلی پاییزه سال بعد کشت شود، به آن کشت فی مابین تابستانه می گویند.

(کاشت در اواخر بهار و برداشت در اواخر تابستان یا اوایل پاییز) مانند انواع شبدر، شلغم، چغندر علوفه ای، ذرت خوشه ای و…..

شرایط برگردندن کود سبز به زمین

-زمان

برای جلوگیری از دست رفتن مواد غذایی حاصل از تجزیه کود سبز، فاصله بین برگرداندن به خاک و کاشت محصول بعدی نباید بیشتر از ۲ تا ۳ هفته طول بکشد.

-خرد کردن

وقتی که گیاهان، جوان و گوشتی هستند، کودهای سبز به خاک برگردانده می شوند اگر گیاهان کود سبز بلند یا حجیم باشند، و قسمتهایی از گیاه سخت شده است باید گیاهان را خرد کرد تا راحت تر تجزیه، شوند.

گیاهان مسن تر دیرتر تجزیه می شوند بنابراین بهترین زمان برگرداندن گیاهان کود سبز قبل از گلدهی آنهاست.

-عمق برگرداندن

کودهای سبز نباید به طورعمیق داخل خاک شخم زده شوند. آنها باید فقط به داخل لایه سطحی خاک برگردانده شوند (در خاک های سنگین فقط عمق ۱۵- ۵ سانتیمتر و در خاکهای سبک عمق ۱۰ سانتیمتر و ماکزیمم ۲۰ سانتیمتر).

در اقلیم های گرم و مرطوب می توان مواد را به عنوان لایه مالج روی سطح خاک رها کرد.

گونه های مناسب کود سبز

تنوع زیادی از گیاهان به خصوص لگوم ها وجود دارند که می توان از آنها به عنوان کود سبز استفاده کرد.

خصوصیات کود سبز و محصولات پوششی ایده آل

– برای تناوب زراعی و یا همراه با محصول اصلی مناسب باشند.

– دارا بودن رشد سریع و توانایی پوشیدن سطح خاک در زمان کوتاه.

– مقاومت به، آفات و بیماری ها

– قابلیت رقابت با علف های هرز

– خطر انتقال بیماری ها و آفات را به محصول اصل نداشته باشد.

– تولید مقدار زیادی ماده آلی و ماده خشک

– تثبیت نیتروژن هوا و انتقال آن به، خاک

– دارا بودن یک سیستم ریشه ای غیر متراکم و بازسازی خاک های تخریب شده

-کاشت آسان

– محصول آن برای تغذیه استفاده شود مانند غلات

گیالوش

گیالوش (پیت) یا تورب، بقایای گیاهان آبزی، باتلاق ها و مرداب ها است که زیر آب به حالت نیمه پوسیده و تجزیه شده بجا مانده است و خرد شده آن را پس از استخراج در ترکیبات خاکی بکار می برند.

ترکیبات گیالوش های مختلف بر حسب نوع گیاهی که از آن بوجود آمده اند مقدار پوسیده بودن، مقدار مواد معدنی و درجه اسیدی بودن، متفاوت است.

از میان انواع گیالوش در ایران خزه لوش (پیت خزه peatmoss )از همه معروف تر است که دارای رنگ قهوه ای می باشد و ظرفیت نگهداری آبی حدود ده برابر وزن خشکش را دارد.

این ماده، اسیدی و با pH برابر3/8 تا 4/5 بوده، مقدار کمی ازت دارد و فسفر و پتاس آن ناچیز است. بنابراین بیشتر برای نگهداری آب و خاک افزوده می شود. قبل از افزودن خزه لوش به خاک باید در صورت لزوم آنرا تکه تکه کرد و لازم است که، مرطوب شود.

خاکبرگ

خاکبرگ که از پوسیده شدن موادی مانند دمبرگ درختان، چمن های قیچی وغیره حاصل می شود ارزش غذایی چندانی ندارد و تنها به منظور سبک و قابل نفوذ کردن خاک مورد استفاده قرار می گیرد.

برای تهیه خاک برگ در فصل پائیز برگهای خشک درختانی که رگبرگ های ضخیم و خشن ندارند (مانند درختان میوه، افراد نارون و …) را در محلی در روی سطح زمین یا در یک گودال به صورت یک لایه جمع آوری کرده پس از آنکه با آب پاشی رطوبت لازم را تامین کردند برای تسریع در پوسیده شدن آنها مقداری کود ازته مانند اوره به آن اضافه می کنند.

سپس یک لایه دیگر برگ ریخته و با تکرار عمل آب پاشی و کودپاشی به انباشتن مقدار مورد نظر برگ می پردازند. در اثر رشد و نمو باکتری ها، برگ ها به تدریج پوسیده می شوند.

معمولا هر از چندی این توده را از هم می پاشند و دوباره در محل دیگری روی هم می ریزند. این کار به منظور جلوگیری از ایجاد گرمای بیش از حد در درون توده که باکتری ها را از بین می برد و هوا رسانی به باکتری های موازی انجام می گیرد.

به هم خوردن توده خاکبرگ مراحل پوسیده شدن را تسریع می کند. در شرایط عادی خاکبرگ پس از ۸ تا ۱۲ ماه قابل استفاده می گردد.

ولی خاکبرگ هایی که ۳ تا ۴ سال مانده باشند، ترجیح داده می شوند. خاکبرگ آماده شده را باید الک کرد تا چوب ها و قسمت های زاید آن جدا شود.

خاک برگ ممکن است محتوی بذور علف های هرز، آفات و امراض باشد، لذا باید قبل از مصرف گندزدائی گردد.

کودهای آلی

تعریف کودهای آلی

مواد آلی در سیستم زنده خاک، مواد آلی نقشی مشابه خون و یا مواد سوختی و انرژی در رگهای یک پیکر زنده برای تغذیه سلولها و بافتهای مختلف آن و یا نیروی محرکه لازم برای گردش در آوردن چرخه های حیات را بر عهده دارد.

مشکل اصلی سیستم خاک نیز از شدت همین وابستگی منشا می گیرد، زیرا در درون خاک، عدم تعادل بسیار شدیدی بین تولید و مصرف مواد آلی انرژی زا وجود دارد.

اکثریت اعضای جامعه زنده خاک را مصرف کننده ها و تجزیه کننده ها و هتروتروفها تشکیل می دهند و تولید کننده ها (اتوتروف ها) در اقلیت بسیار کوچکی قرار دارند بنابراین کمک به برقراری توازن بین تولید و مصرف ، از طریق تأمین پیوسته و متعادل مواد آلی به درون سیستم، از شرایط اصلی حیات، پویایی و پایداری و بالاخره بازدهی یا بارخیزی مطلوب آن به حساب می آید.

باتوجه به این که ماده آلی قلب کشاورزی پایدار تلقی می شوند، ضرورت افزایش تدریجی میزان مواد آلی خاکهای ایران بیش از پیش احساس می شود.

از این روست که وزارت جهاد کشاورزی در نظر دارد با استفاده از کلیه منابع ماده آلی و همچنین بهبود مدیریت کشت و کار، میزان ماده الی خاک های کشور را حداقل تا یک درصد تا ایران ۱۴۰۰ افزایش دهد تا تولیدات کشاورزی پایدار گردد و خاک قدرت باروری خود را حفظ نماید.

منابع عمده مواد آلی که برای تبدیل و استفاده در کشاورزی وجود دارد، شامل زباله های شهری و ضایعات کشاورزی است که هر کدام برای تبدیل به یک ماده آلی پوسیده مناسب ، روشهای خاص خود را می طلبند تا به عنوان یک ماده آلی مناسب مؤثر و بدون زیان های زیست محیطی در کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.

مواد آلی از منابع مختلف می تواند برای بهبود وضعیت خاک و افزایش رشد گیاه مورد استفاده قرار گیرد. ولی این منابع باید مشخصه ای داشته باشند. کمپوست هایی با نسبت ۲۵>C/N می توانند به عنوان منبع آزادسازی آهسته نیتروژن مصرف شوند.

اما مواد آلی که ۲۵<C/N دارند موجب جذب نیتروژن از خاک ( آلی شدن نیتروژن) و محروم شدن گیاه از این عنصر می شوند.

بنابراین به کمک بازیافت مواد زائد آلی از جمله بقایای حاصل از انواع زراعت ها همچون باگاس نیشکر ، کاه و کلش گندم و جو و محصولات دیگر می توان باعث کاهش آلودگی محیط زیست و افزایش عملکرد محصول گردید.

این امکان وجود دارد که با تلقیح باکتری های تثبیت کننده نیتروژن مقدار این عنصر را در کمبوست افزایش داد و در نتیجه سبب کاهش نسبت C/N و کاراتر شدن ماده آلی مصرفی در خاک گردید.

کاربرد دیگر ماده آلی در خاک استفاده از آن به عنوان اصلاحگر فیزیکی، شیمیایی و حاصلخیزی می باشد. در صورتی که مواد آلی تازه به خاک اضافه گردد در این صور ت به عنوان عاملی برای جلوگیری از فرسایش خاک، عاملی برای افزایش نفوذپذیری آب و هوا در خاک عمل نموده و هیدراتهای کربن را برای مصرف میکروارگانیسم ها فراهم خواهد نمود.

ولی در صورتی که هدف افزایش حاصلخیزی خاک باشد، بهتر است مواد آلی پوسیده با نسبت CIP، C/N وCIS مناسب به تک اضافه گردد که در این تورت ماده آلی به عنوان منبع عناصر غذایی ماکرو و میکرو در خاک عمل خواهد نمود و با افزایش CEC (ظرفیت تبادل کاتیونی) و ظرفیت بافری خاک و ظرفیت نگهداری رطوبت حداکثر را برای حاصلخیزی خاک به ارمغان خواهد آورد.

در صورت فقدان ماده آلی ،خاک به بستر جامد بی جان و نهایت زمین لم یزرع تبدیل خواهد شد. متأسفانه آمارها نشان می دهد که مواد آلی در خاکهای کشور در حال تهی شدن است و مقدار ماده آلی در خاکها به کمتر از 0/5 درصد کاهش یافته است و این در حالی است که مقدار بهینه آن برای تولید مناسب حداقل ۵-۲ درصد می باشد که باید تغییر وضعیت خاک داد.

گروه بندی کود های آلی

1-کمپوست حاصل از پسماند خانگی (مواد آلی زباله های شهری و روستائی)

۲-کود آلی حاصل از فضولات دامی و حیوانات مزرعه

۳-کود آلی حاصل از فضولات مرغی و ماکیان

۴-کود آلی حاصل از پسماند زراعی و باغی، ضایعات کشت و صنعت ها و مجتمع های صنایع تبدیلی کشاورزی و غذایی

۵-کود آلی حاصل از لجن رودخانه ها و تالاب ها (غیرملی)، فاضلاب تصفیه شده، مواد آلی لجن فاضلاب تصفیه شده

۶-کودهای آلی حاوی اسیدهای آمینه، با منشاء بیولوژیکی، مواد تنظیم کننده رشد گیاهی (به غیر از هورمون های گیاهی)

۷- کود آلی ترکیبی غنی شده، متشکل از تمام و یا قسمتی از مواد آلی موجود در پسماندها، ضایعات و فضلات مورد اشاره در شش نوع فوق و به علاوه مکمل های غیر شیمیایی مجاز

کمپوست

کمپوست مهم ترین کود در کشاورزی آلی است. کمپوست گیاهی فرآیند تغییر شکل مواد آلی گیاهی یا حیوانی در خاکبرگ در گودال ها است.

در مقایسه با تجزیه غیر قابل کنترل مواد آلی، تجزیه در فرآیند کمپوست شدن گیاهی با سرعت بیشتری اتفاق می افتد و درجه حرارت بیشتر می شود و در نتیجه آن کیفیت محصول افزایش پیدا می کند.

در طول فرآیند کمپوست سازی، مقداری مواد آلی به مواد گیاه خاکی تغییر شکل می دهند، که نسبتا به تجزیه، میکروبی مقاوم هستند.

کمپوست به نگهداری و افزایش محتوای مواد آلی خاک کمک می کند. اجزای دیگر کمپوست مواد غذایی و میکروالمنت ها را در قسمت های صحیح فراهم می کند (زیرا کمپوست از مواد گیاهی ساخته شده است).

کود گیاهی به طور مداوم طبق دو دوره کوتاه و بلند بر رشد و نمو گیاه به عنوان ماده غذایی تاثیر می گذارند. به علت pH خنثی، کود گیاهی قابلیت استفاده از مواد غذایی در خاک های اسیدی را بهبود می بخشد.

وقتی با خاک مخلوط می شوند، کود گیاهی می تواند باتوژن های خاک را از بین ببرد. کود گیاهی رسیده برای گیاهان مفید می باشد و از رشد ریشه گیاهان و میکروارگانیسم ها در خاک جلو گیری نمی کند.

قبل از آغاز دوره کمپوست سازی، کشاورز باید بداند که ممکن است درطول فرآیند تجزیه، مقداری مواد آلی و ماده غذایی از بین برود. همچنین تولید کمپوست گیاهی کاری حساس است و به وقت زیادی احتیاج دارد.

روش های متفاوتی برای ساخت کمپوست وجود دارد. سیستم های مداوم (در این روش از مواد خام استفاده می شود) و سیستم Batchfed (در این روش همه مواد یکجا کمپوست می شوند) وجود دارند.

روش Indore بهتر از روش Bokashi است و این روش ها موفقیت آمیز بوده اند.

مراحل تولید کمپوست به شرح زیر می باشد:

١-انتخاب مواد ابتدایی

ترکیب کود گیاهی از اهمیت زیادی برخوردار است. نسبت C/N و ساختار مواد تأثیر مهمی روی فرآیند کود سازی دارند.

اگر کمپوست سازی به طور جداگانه صورت گیرد موادی که کم حجم هستند، نیتروژن زیادی دارند (نسبت C/N پایین) و بنابراین اجازه هوادهی خوب را نمی دهند و موادی که حجیم هستند، معمولا سطح نیتروژن پائینی دارند (نسبت C/N بالا) و نیتروژن کافی برای تغذیه باکتری ها ارائه نمی دهد.

برای ترکیب مواد مختلف، میانگین نسبت C/N از 1:30 شامل می شود. مواد کم حجم باید با مواد حجیم تر ترکیب شوند تا فرایند کمپوست سازی به حد تعادل برسد. ترکیب باید در این حدود انجام شود.

– مواد حجیم با یک ساختار غنی (شاخه های خرد شده، پوست درخت و مواد حجیم از کود گیاهی قبلی جدا می شوند).

– مواد حد واسط با نسبت C/N بالا (نی و قسمت باقی مانده محصولات)

– مواد کم حجم با یک نسبت C/N پایین (حبوبات تازه، کود و..)

-۵ تا ۱۰ درصد خاک

مواد مناسب برای کمپوست گیاهی

– مواد گیاهی شامل ترکیب متوازنی از مواد غنی از N و غنی از C

– کود حیوانی گاو، خوک (غنی از ویتامین K و P) مرغ و خروس( بسیار غنی از P) بزغاله، و اسب و…

– خاکه چوب شامل عناصر پتاسیم، سدیم، کلسیم و منیزیم

– سنگ فسفاته

– بخش هایی کوچکی از خاک به خصوص خاک غنی از رس کیفیت کمپوست گیاهی را بهبود می دهد. آنها با مواد دیگر برای پوشش توده و کاهش هدر رفتن نیتروژن ترکیب می شوند.

– ماده گیاهی به وسیله بیماری های شبه ویروسی و رنگ گیاهی تحت تأثیر قرار می گیرد.

– علف های هرز مقاوم در حال خشکیدن.

-گیاهان با خارها و تیغ های سخت

– ضایعاتی مثل فلز یا پلاستیک

٢-تهیه توده کمپوست

– آماده سازی مواد گیاهی به طور صحیح به این ترتیب که برای افزایش سطح شروع و افزایش تجزیه به وسیله قارچ ها و باکتری ها مواد را خرد می کنند.

– خیساندن مواد کمپوست قبل از مخلوط کردن در صورت خشک بودن

– قرار دادن برگ ها و شاخه های کوچک در ته توده برای زهکشی صحیح آب اضافی

– انباشتن مواد با کربن غنی و نیتروژن غنی در لایه های یک درمیان

-کود یا کمپوست کهنه در هر لایه ای که بکار رفته باشد فرآیند کمپوست کردن گیاهی را بهبود می بخشد.

– لایه خاک نازک بین کمپوست به جلوگیری از کمبود نیتروژن کمک می کند.

– ۱۰ سانتیمتر پوشش ضخیمی از کاه یا برگ ها در مراحل ابتدایی و پوشش نفوذ ناپذیر (گونی، ورق پلاستیک و…). در مراحل پایانی از هدر رفتن پتاسیم و نیتروژن به وسیله شسته شدن زمین جلوگیری می کند.

در آب و هوای خشک توده با لایه ای به ضخامت ۱۵ سانتیمتر از گل و لای پوشیده می شود.

– اگر توده به قدر کافی مرطوب نباشد، باید گاهی آب یا کود مایع روی کمپوست سرازیر شود.

دو یا سه هفته بعد از ساختن توده کمپوست این توده تقریبا به نصف اندازه اولیه خود کاهش می یابد این امر به زمان کافی نیاز دارد. به هم زدن در موارد زیر مفید است:

– به هم زدن کمپوست به فرآیند سرعت بخشیدن کار کمک می کند.

– این امر هوادهی را بهبود می دهد و به فرآیند کمپوست سازی گیاهی کمک می کند.

-با توجه به این امر مواد بیرون از توده می توانند درست تجزیه شوند وقتی در مرکز قرار می گیرند.

-کیفیت فرآیند کمپوست را می توان مورد بررسی قرار داد و برای هر شرایطی غیر ایده آلی بهبود بخشیده شود.

فواید استفاده از کمپوست

– در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و از کاهش محصول جلوگیری کرده و باعث افزایش آن می گردد.

– مقادیر عظیمی از عناصر و آب را ذخیره نموده و به این ترتیب اعتماد و دلگرمی کشاورزان با استفاده از آن در مزارع بیشتر می شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش میدهد.

– باعث بهبودی ساختمان خاک شده و عملیات شخم را آسان تر می کند. همچنین قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش میدهد.

– هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین ها، هورمون ها و أن های مورد نیاز را تأمین می کند که این مواد نمی توانند بوسیله کودهای شیمیایی تأمین گردند؛ بنابراین در خاک های با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب میباشد.

– در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می کند.

– هنگامی که در هنگام مرحله کمپوست شدن درجه حرارت به ۶۰ درجه یا بیشتر می رسد، عوامل بیماریزا، تخم انگل ها و بذر علف های هرز را از بین برده و آنها را نابود می کند.

-کمپوستی که کاملا آماده شده و رسیده باشد، به راحتی با خاک در حال تعادل قرار می گیرد و تهویه خاک را بهبود می بخشد.

– کودهای اضافه شده را به راحتی و با جلوگیری از تلف شدن و هدر روی در اختیار گیاه قرار می دهد.

– بسیاری از عناصر و مواد غذایی پرمصرف و کم مصرف را که در خود داشته است در خاک آزاد کرده و در اختیار گیاه قرار میدهد.

– وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابراین برای خاک سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است.

– از آنجایی که ظرفیت نگهداری عناصر در سطح آن زیاد می شود، بنابراین در کاهش عناصر و مواد غذایی گیاه در خاک های سبک و شنی بسیار مناسب و مفید است.

ورمی کمپوست (کمپوست کردن به کمک کرم ها)

کرم های خاکی تأثیر زیادی در تغییر شکل توده زنده اندام های گیاهی و برگ ها به خاکبرگ آلی دارند. کار کرم کمپوست مانند سایر کرم ها است و تهیه کمپوست را از طریق گرم کردن انجام نمی دهند.

کرم ها بیومس گیاهی را به کود تبدیل می کنند و در دوره زمانی کوتاهی این فرآیند می تواند سریع تر از کمپوست کردن معمولی انجام شود.

کرم های خاکی تولید کننده ورمی کمپوست

ورمی کمپوست همانطور که پیشوند این اصطلاح اشاره می دارد نوعی کمپوست تولید شده به کمک کرم های خاکی است که در نتایج تغییر و تبدیل و هضم نسبی بازمانده های آلی در ضمن عبور از دستگاه گوارش این جانوران به وجود می آید.

ورمی کمپوست فن آوری استفاده از انواع خاصی از کرم های خاکی است که به دلیل توان رشد و تکثیر بسیار سریع و توانایی قابل توجه برای مصرف انواع مواد آلی زائد، این قبیل مواد زاید را به یک کود آلی با کیفیت بالا تبدیل می کنند.

عبور آرام مداوم و مکرر از مسیر دستگاه گوارش کرم خاکی همراه با اعمال خردی ساییدن، بهم زدن و مخلوط کردن که در بخش های مختلف این مسیر انجام شود.

آغشته کردن این مواد به انواع ترشحات سیستم گوارشی مانند ذرات کربنات کلسیم، آنزیم ها، مواد مخاطی، متابولیت های مختلف میکروارگانیسم ها دستگاه گوارش و بالاخره ایجاد شرایط مناسب برای سنتز اسیدهای هومیک در مجموع مخلوطی را تولید می کند که خصوصیاتی کاملا متفاوت با مواد بلعیده شده پیدا کرده است.

فراورده ای که ورمی کمپوست خوانده می شود و از لحاظ کیفی ماده ای آلی با اسیدیته تنظیم شده سرشار از مواد هومیک و عناصر غذایی به فرم قابل جذب برای گیاه دارای انواع ویتامین ها، هورمون های محرک رشد گیاه و آنزیم های مختلف است.

از لحاظ ظاهری به صورت دانه ای شکل با رنگ تیره، بدون بوی نامطبوع و دارای قابلیت عرضه تجارتی است. وجود ۱۰۰ عدد کرم خاکی در متر مربع قادر به عبور دادن حدود ۲۵۰ تن خاک درسطح یک هکتار در سال و حفر ۴تا۵ هزار کیلومتر راه و کانال در هکتار در سال است.

در ضمن تولید کمپوست کرم ها هم به مقدار بسیار زیاد تکثیر می شوند که پس از جدا کردن کود از این کرم ها به عنوان یک ماده غذایی سرشار از پروتئین (۵۴ تا ۷۲ درصد پروتئین بر حسب وزن خشک بدن) و حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع (2/5 إلى 3 درصد وزن خشک بدن) املاح مفید مانند ید در صنایع مرغداری، پرورش ماهی و یا مخلوط کردن در جیره غذایی دام استفاده می شود.

مهم ترین گونه مورد استفاده برای تولید ورمی کمپوست ایزنیا فوتیدا است که به دلیل سرعت رشد و تکثیر و توانایی کافی برای مصرف انواع مواد آلی زاید بیش از سایر انواع، مورد استفاده قرار می گیرد.

علاوه بر آن از یک گونه اودريلوس که منشاء آن افریقا است نیز استفاده می شود. تولید ورمی کمپوست بیشتر با استفاده از گونه های محلی از جنس های متافير و أمينس انجام گرفته است.

در حال حاضر از ورمی کمپوست بیشتر در سبزیکاری ها، خزانه و نهالستان ها و به عنوان کود گلدانی برای پروش گیاهان زینتی استفاده می شود. در هند برای تولید قارچ خوراکی نیز توصیه شده است.

مزیت های کودهای ارگانیک و ورمی کمپوست

1-حاوی کلیه عناصر مغذی کند حرکت بوده که به تدریج به مصرف گیاه می رسد.

۲- PH و EC پایین این کود شرایط جذب کلیه عناصر موجود در خاک را با اصلاح موضعی فراهم می کند.

٣- عاری از بذر علفهای هرز میباشد.

۴- سرشار از مواد آلی است به طوری که در صورت مصرف مداوم، نه تنها خسارتی به خاک وارد نمی آورد بلکه بهبود و اصلاح بافت خاک را تضمین می نماید.

۵- به دلیل فرایندی که بر روی آن صورت می گیرد عاری از تخم آفات و عوامل بیماری زا مشترک بین انسان و دام میباشد.

۶- افزایش نگهداری آب در زمین تا چندین برابر وزن خود

۷- افزایش فعالیت میکروارگانیزم های خاک به دلیل وجود باکتری های موجود در آن

۸- قابلیت انبارداری بلند مدت محصولات باغی و زراعی تولید شده

۹- کاهش زمان عملیات کوددهی در مقایسه با کودهای الی تازه (دامی و ماکیان)

۱۰- کاهش تعداد دفعات کوددهی در مقایسه با کودهای شیمیایی

۱۱- توزیع یکسان و یکنواخت در سطح باغات و مزارع به دلیل شکل و فرم استاندارد و یکسان و قابلیت پاشش به وسیله کودپاش ها و برخی از بذرکارها

۱۲- سرعت عملیات کوددهی در یک هکتار از اتلاف وقت صرفه جویی می کند.

۱۳- حاوی کلیه مواد اصلی و لازم جهت رشد و حیات گیاه شامل عناصر ماکرو، میکرو و باکتری های فعال کننده عناصر مفید می باشد.

۱۴ با توجه به تغذیه کامل موجب مقاومت گیاه به آفات و بیمارها و در نتیجه یا هزینه های مقابله با آفات و بیماریها خواهد شد.

۱۵- عناصر موجود در آن آبشویی نمی شود و همیشه در دسترس گیاه می باشد.

۱۶- موجب کاهش تجمع نیترات، سرب و کادمیوم در میوه و سبزیجات می گردد.

۱۷-عاری از هرگونه آثار هورمون و دارو ناشی از جیره غذایی دام و طیور می باشد.

۱۸- عدم وجود مواد زائد و فاقد ارزش کودی مانند کاغذ، چوب و خاک اره و…..

ورمی کولایت

این ماده معدنی از نوع میکا است که حجم آن در اثر گرما زیاد می شود. ترکیبات شیمیایی آن سیلیکات های منیزیم، آلومینیوم و آهن هستند که آب خود را از دست داده اند.

از نظر واکنش اسیدی خنثی است و قادر است به میزان زیادی آب جا کند. از آنجا که ورمی کولایت ظرفیت تبادل کاتیونی نسبتا بالایی دارد می تواند مواد غذایی را به صورت ذخیره نگه داشته و بعد آزاد سازد.

نکته مهم در مورد ورمی کولایت آن است که وقتی مرطوب است و حجمش زیاد می شود نباید تحت فشار قرار گیرد، چون ساختار متخلخل خود را از دست می دهد.

پرلیت

این ماده به رنگ سفید خاکستری است منشأ آتشفشانی دارد و از گدازه های آتشفشانی سرد استخراج می شود. پرلیتی که در باغبانی مصرف می شود دارای ذراتی به قطر 1/5 تا ۳ میلی متر است.

پرلیت بین ۳ تا ۴ برابر وزنش آب جذب می کند و واکنشی بین ۶ تا ۸ دارد. خاصیت تبادل کاتیونی نداشته، فاقد مواد غذایی معدنی است. افزودن آن به خاک بیشتر به منظور افزایش میزان هوای مخلوط های خاکی صورت می گیرد.

خزه اسفاگنوم

خزه اسفاگنوم بقایای خشک شده گونه های مرداب های اسیدی جنس اسفاگنوم می باشد که ظرفیت جذب آب زیادی دارد؛ یعنی ۱۰ تا ۲۰ برابر وزنش آب جذب می کند.

این خزه شامل کمی مواد معدنی و دارای واکنشی در حدود 3/5 می باشد. از ویژگی های این ماده این است که استریل بوده و حاوی چند ماده اختصاصی قارچ کش است که از مرگ گیاهچه جلوگیری می کند.