نام علمی:
Calendula officinalis
تیره:
Asteraceae
گیاهشناسی
گیاهی علفی، یکساله دارای ساقه ای به طول 20 تا 50 سانتی متر است ، برگهایی ساده بیضوی ، دراز ،پوشیده از کرک ، با کناره های موجدار و به رنگ سبز، مایل به قهوه ای روشن دارد، روی ساقه منشعب آن کاپیتولهای درشت و زیبا ظاهر می گردد که به تناسب گرما و رطوبت محیط زندگی ، به طور منظم صبح ها در فاصله ساعت 9 تا 10 شکفته و سپس در بعد از ظهرها بین ساعات 4 تا 5 جمع می گردد. کاپیتولهای آن دارای دو نوع گل یکی لوله ای و دیگر زبانه ای به رنگ زرد مایل به نارنجی و واقع در حاشیه نهنج است.میوه فندقه و قهوه ای رنگ و سطح آن نا صاف می باشد. تذکر : گیاه Calendula arvensis L. ظاهری شبیه C. officinalis دارد و به حالت وحشی در نواحی مختلف کشور پراکنده است.
خواص دارویی و کاربردها
خواص دارویی
• دمنوش همیشه بهار، دارای خاصیت ضد التهاب و آنتی باکتریال است.
• داروی محرک ایمنی در بدن است.
• برای درمان عفونت‌های گوش مفید است.
• برای درمان ورم ملتحمه چشم کاربرد دارد.
• محرک تولید کلاژن است.
• دمنوش همیشه بهار را می‌توانید برای تسکین گلودرد و التهابات دهانی، قرقره کنید.
• برای سم زدائی بدن پس از عمل، مفید است.
• برای درمان اختلالات دستگاه گوارش به کار می‌رود.
• برای تنظیم دوره قاعدگی مفید است.
• این دمنوش را می‌توان در یخچال نگه‌داری کرد و از آن برای نرم کردن پوست استفاده کرد.
• حتی این دمنوش را می‌توان به طور مستقیم بر روی پوست ملتهب (آکنه، هموروئید و غیره) مالید.
موارد كاربرد
در مطالعات علمي متعددي درمحيط آزمايشگاهي و يا مدل هاي حيواني خواص سودمند وابسته به تركيبات موجود در هميشه بهار به اثبات رسيده است. در بين اين خواص مي توان از خواص ضد التهابي، ضد اسپاسم، ضد خونریزی، ضد ميكروبي، ضد ويروسي و ضد‌چربي نام برد. گلهاي هميشه بهار به واسطه وجود آلكالوئيدهاي ترپن، لاكتون و فلاون ها در اسانس فرار، داراي خاصيت ضد ميكروبي مي باشند. فلاونوئيدهاي جداشده از هميشه بهار نيز داراي خاصيت ضد ميكروبي برعليه استافيلوكوكوس ها هستند. همیشه بهار به صورت موضعی جهت التهاب پوستی مزمن و حاد مورد استفاده بوده است.
کميسيون E مصارف داخلی و خارجی گلهای هميشه بهار را در درمان التهابات جلدی، همچنين بهبود زخمها وجراحات پوستی تائيد نموده است. در طب سنتی گلهای هميشه بهار جهت واریس، بیماری های عروق، زخم، بیماری های التهابی پوست، اگزمای مقعد، زخم های ساق پا و پروکتیت مورد استفاده بوده است. همچنین جهت خشکی پوست، جراحت، نیش زنبور و سرمازدگی کاربرد داشته است.
در مطالعات علمی ثابت شده است که مصرف کرم های حاوی همیشه بهار در بهبود زخم و ورم های سوختگی سودمند است و همچنین در کاهش درد نیز موثر می باشد.
افزون بر این برخی از مطالعات نشان داده اند در زنان مبتلا به سرطان سینه تحت اشعه درمانی، استفاده از پماد کالندولا موجب کاهش درماتیت( تحریک پوست، قرمزی و درد) می شود.
عوارض جانبي
مصرف خوراکی تنتور همیشه بهار کوهی گاهی منجر به مرگ شده است. بنابراین تنها استفاده ی موضعی از گل های این گیاه مجاز است.
استفاده ی سوء از تنتور یا جوشانده ی آن برای سقط جنین موجب اختلال در کار قلب و سیستم تنفس، علائو مغزی و دردهای شدید می شود و مرگ در اثر شوک گردش خونی مشاهده شده است. بنابراین مصرف این گیاه در بارداری توصیه نمی شود.
ترکيبات
- تري ترپن ساپونين ها (۲ تا ۱۰%): گليكوزيدهاي Aتا f (گليكوزيدهاي منو يا بيس دموسيديك)
- فلاونوئيدها(۳/۰ تا ۸/۰%):شامل گليكوزيدهاي ايزورهامنستين و كوئرستين
- هيدروكسي كومارين ها: شامل اسكوپولتين، امبلي فرون، اسكولتين
- تري ترپن الكل ها: تري ترپن مونو ال ها (۸/۰%)، تري ترپن ديول ها (۰۴/۰%)، تري ترپن تريول ها شامل لوپئو، تاراگزاسترول، پسي تاراگزاسترول، فاراديول، آرني ديول، مونو و دي استرهاي آنها
- كاروتنوئيدها: تركيبات اصلي لوتئين و زياكزانتين
- اسانس فرار (۰۲/۰%): تركيبات اصلي آلف-كادينول، T-كادينول، اسيدهاي چرب
- پلي ساكاريدهاي محلول در آب (۱۵%): رامنو ارابينوگالاكتان ها، آرابينوگالاكتان ها
- پلی ین ها
نیاز اکولوژیکی
از آنجائیکه منشأ این گیاه نواحی گرم مدیترانه است، در طول رویش به گرما و همچنین تابش نور نیاز دارد. همیشه بهار قادر است بخوبی خشکی را تحمل نماید. بذور در دمای 8 تا 10 درجه سانتی گراد پس از 4 تا 5 روز جوانه می زنند. کشت این گیاه در مناطقی که میانگین درجه حرارت در ماه خرداد 17 تا 18 درجه سانتی گراد و در ماههای تیر و مرداد 19 تا 20 درجه سانتی گراد باشد موفقیت آمیز خواهد بود. همیشه بهار درجه حرارتهای پائین را بخوبی تحمل می کند حتی برای مدت محدودی قادر به تحمل درجه حرارتهای زیر صفر است. بافت خاکهایی که در آن همیشه بهار کشت می شود باید طوری باشد که عمل تهویه به سهولت انجام گیرد (خاکهای سنگی رسی مناسب نیست) سطح زمین باید صاف باشد زیرا پستی و بلندی سبب آب ایستایی شده که برای رویش گیاه خطرناک است. رطوبت زیاد برای همیشه بهار مضر است. PH مناسب خاک برای همیشه بهار بین 5/4 تا 2/8 می باشد.
آماده سازی خاک
در فصل پائیز زمین را شخم زده پس از افزودن 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک با دیسک به عمق 15 تا 20 سانتی متری به زمین فرو می کنند و اواخر زمستان زمین را تسطیح می نمایند بطوریکه زمین فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد تا سبب آب ایستایی (غرقابی) نشود. زمینهایی که همیشه بهار در آنها کشت می شود نباید مواد آلی فراوان داشته باشند از اینرو اضافه کردن کودهای حیوانی به خاک باید با دقت انجام گیرد. ازت زیاد برای همیشه بهار مناسب نیست زیرا سبب تحریک رشد رویشی و کاهش رشد زایشی آن و در نتیجه کاهش تعداد گلها می شود.
تاریخ و فواصل کاشت
تناوب کشت برای این گیاه مهم نیست. پس از برداشت همیشه بهار می توان هر نوع گیاهی کشت نمود. همیشه بهار را نمی بایستی بافاصله زمانی کمتر از دو سال در همان زمین کاشت.اواخر زمستان (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کاشت همیشه بهار است.بذور در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر کشت می شوند عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت باید 2 تا 3 سانتی متر باشد.
کاشت
کاشت و تکثیر همیشه بهار توسط بذر صورت می گیرد. گیاهان در زمان مناسب در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر کشت می شوند.عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت باید 2 تا 3 سانتی متر باشد.برای هر هکتار زمین به 6 تا 8 کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب نیاز می باشد.جهت تسریع و هماهنگی در رویش بذر، آبیاری زمین پس از کاشت ضرورت دارد.
داشت
پس از رویش زمانی که گیاهان 3 تا 5 برگی شدند چنانچه در طول ردیفها تراکم زیادی داشته باشند باید آنها را طوری تنک کرد که فاصله دو بوته از هم به 5 تا 8 سانتی متر برسد. چون دوره رویشی همیشه بهار طولانی است (از فروردین تا قبل از سرد شدن هوا) باید علفهای هرز را در طول رویش گیاهان 1 تا 2 بار وجین کرد. برای مبارزه با علفهای هرز همچنین می توان از علف کشهای مناسب استفاده نمود. قبل از کاشت بذر می توان از علف کش مالوران به مقدار 3 کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده نمود. در مرحله ساقه دهی نیز می توان از علف کش دوآل به مقدار 3 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. اوایل تابستان (تیر – مرداد) چنانچه برگهای قسمتهای پائینی گیاه زرد و گلهای کوچکی نیز تشکیل شدند، گیاهان را باید از فاصله 15 سانتی متری برید. سپس همزمان با آبیاری 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه نمود.برگردان کردن خاک بین ردیفها سبب تسریع در رشد گیاهان می شود.در این حالت گل دهی پس از 2 تا 3 هفته شروع می شود و تا قبل از سرما ادامه می یابد. ممکن است گیاه از اوایل تابستان توسط برخی عوامل بیماریزای قارچی نظیر سفیدک (Sphaerotheca fulignea) آلوده شوند که از قارچ کش سولفوره علیه آن استفاده می شود. از آفات مهم دیگر،قارچ لکه برگی و شب پره برگ خوار می باشد.
برداشت
گیاهان بسرعت رشد می کنند و گلها غالباً از اواخر بهار (اوایل خرداد) باز شده و قابل برداشت می شوند. پس از چیدن گلها، همواره گلهای جدیدی بوجود می آیند بطوریکه برداشت گلها را می توان تا قبل از بروز سرما همچنان ادامه داد. برای تسریع در کار بهتر است گلها به همراه کاسبرگها برداشت شوند.آنگاه کاسبرگها را از گلها جدا نمود. البته می توان گلها و کاسبرگها را با هم خشک کرد. برای اینکه گلبرگها رنگ خود را از دست ندهند و از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند گلها را باید بسرعت خشک کرد. اگر مقدار گلها کم باشد می توان آنها را در سایه و در سطح زمین با ضخامت کم پخش کرد ولی چنانچه مقدار آنها زیاد باشد باید از خشک کن های الکتریکی با دمای 35 تا 40 درجه سانتی گراد استفاده کرد. مقدار محصول گل خشک شده به همراه کاسبرگها 1 تا 2 تن در هکتار و بدون کاسبرگ 350 تا 400 کیلوگرم در هکتار خواهد بود.نسبت گل تازه(به همراه کاسبرگ) به گل خشک 5 به 1 و نسبت گل تازه(بدون کاسبرگ)به گل خشک 6 به 1 می باشد.
دامنه انتشار
غرب ایران، هرزویل و مناطق دیگر نوع C.arvensis در مسجد سلیمان و جنوب غربی ایران می روید.
یک پاسخ برای “گل همیشه بهار چگونه کشت میشود و چه کاربردهایی دارد؟”