کاشت و پرورش پشن فروت

نام علمی:

Passiflora edulis

تیره:

Passifloraceae

گیاهشناسی

مانند انگور دارای بوته‌ای چند ساله (5 تا 7 و به ندرت 10 ساله)، پر رشد، قوی، پیچکدار و رونده به ارتفاع 5/6-5 متر می‌باشد. گیاهی آفتاب‌دوست است و هنگام کشت نیاز به قَیم، داربست و آلاچیق دارد. دارای ارقام خوراکی زرد و ارغوانی و میوه درشت است و دو نوع رقم ارغوانی و زرد دارای برگ‌هایی به قطر 10-18 سانتیمتر با سه بریدگی و با حاشیه مضرس هستند، ولی در نوع میوه درشت، برگ‌ها تخم مرغی شکل و کشیده با طول 20-10 سانتی‌متر است. برش عرضی ساقه چهار گوش است، ساقه‌های جوان و پیچک‌ها به خصوص در نوع زرد به رنگ صورتی و گاهی ارغوانی ظاهر می‌شوند. گل‌های نوع ارغوانی قدری کوچکتر (5/4سانتیمتر) از گل‌های نوع زرد (شش سانتیمتر) و به رنگ سفید با مرکزیت آبی لاجوردی می‌باشند. گل‌ها در پشن فروت انفرادی و معطر و در کنار جوانه‌های رشد فصل جاری ظاهر می‌شوند. سه عدد براکته به رنگ سبز و درشت، پنج عدد کاسبرگ به رنگ سبز کم‌رنگ و پنج عدد گلبرگ به رنگ سفید با مرکز آبی‌ رنگ و پنج پرچم با بساک‌های بزرگ و یک تخمدان با کلاله سه شاخه شبیه عقربه‌های ساعت دارد.

میوه آن از نوع سته، گرد تا تخم مرغی، رنگ آن از زرد تا بنفش تیره در مرحله رسیدن می‌باشد. پوست آن دارای حالت چرمی است. محتوایات داخلی آن آبدار و دارای تعداد زیادی بذر می‌باشد. میوه آن به دو شکل تازهخوری و در صنایع تبدیلی کار برد فراوان دارد.

خواص دارویی

جالب است بدانید که میوه پشن فروت دارای مزیت‌های فراوانی برای سلامت است که در ادامه سعی داریم به بیان برخی از آن‌ها بپردازیم:

ضد سرطان و تقویت قلب: این میوه معمولا رشد سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهد و ویتامین ث موجود در آن به بافت‌ها کمک کرده و مانع بیماری قلبی و سرطانی خواهد شد. همچنین در این میوه موادی وجود دارد که عملکرد محافظتی برای قلب را بر عهده دارد.

بهبود هضم غذا: یکی دیگر از دلایل اصلی برای اضافه کردن پشن فروت در رژیم غذایی شما این است که منبع خوبی از فیبر خواهد بود.

کمک به داشتن سیستم ایمنی سالم برای بدن: توجه داشته باشید که ویتامین C سلول‌های سفید خون و سیستم ایمنی بدن را برای محافظت بدن از باکتری‌ها تحریک خواهد کرد.

کاهش کلسترول‌های بد خونی: از آنجایی که به صورت طبیعی HDL را افزایش می‌دهد و در مقابل LDL کاهش پیدا می‌کند و به همین خاطر اگر شما می‌خواهید سطح کلسترول خود را کاهش دهید راه سالم اضافه نمودن این میوه به رزیم غذاییتان است.

بهبود گردش خون: محتوای غنی از مس و آهن در پشن فروت برای بدن انسان بسیار شگفت انگیز است و به همین خاطر تاثیر زیادی بر گردش خون و قلب دارد. همچنین مس و آهن جز عناصر مهم برای تولید گلبول‌های قرمز محسوب می‌شوند.

انواع میوه پشن فروت

واریته میوه ارغوانی

این نوع میوه‌هایی به رنگ ارغوانی تیره متمایل به سیاه، خوشبو و معطر، گرد و تخم مرغی  کل به طول پنج سانتیمتر و به وزن 45-30 گرم تولید می‌کند. اولین بار توسط پاتریک ورلی در ایالت ماساچوست به صورت کشت گلدانی توسعه داده شد. میوه دارای مزه و طعم بسیار خوب و عالی، گیاه  قوی و دارای شاخه‌های متراکم و فشرده، گل‌ها خودگشن، شاخ و برگ زیبا و عالی برای فضاهای سر پوشیده خیلی بزرگ، بسیار پرمیوه، مزه میوه شیرین متمایل به ترش است. از صفات خیلی خوب این رقم اندازه متوسط میوه است. برای عصاره گیری و تازه‌خوری مناسب است.

واریته میوه زرد

رنگ میوه زرد پر رنگ با میانگین طول شش سانتیمتر و وزن 75 گرم و در نوع میوه درشت (giant granadilla) میوه‌هایی به شکل گرد بیضوی به طول 20-10 سانتیمتر و وزن 450 گرم تولید می‌کنند. بذرها با تعداد 250 عدد در هر میوه و به رنگ سیاه که پوشیده ازکیسه‌های آب میوه نارنجی رنگ (بخش خوراکی میوه ) می‌باشند. میوه بزرگ (بزرگتر از فرم های استاندارد)، رنگ میوه طلایی تا زرد، طعم و مزه نسبتا تند، شاخه های بسیار قوی، نیازمند.(پایه‌های گرده زا، گل‌ها خوشبو و معطر، سفید با یک مرکز تیره است).

واریته میوه طلایی درشت (Golden Giant)

یک رقم دارای میوه زرد رنگ بزرگ که منشاء آن کشور استرالیا است.

شرایط اکولوژیکی

همانطور که می‌دانید تمامی گیاهان برای اینکه بتوانند روند رشد خود را به خوبی طی کنند نیاز به شرایطی دارند که شما بایستی آن را فراهم نمایید و به همین خاطر در ادامه به بیان برخی از شرایط و اصول لازم برای کاشت و پرورش پشن فروت پرداخته ایم:

آبیاری:

گیاه پشن فروت معمولا دارای یک سیستم ریشه‌ای کوچک می‌باشد یعنی زمانی که گیاه باردهی زیادی داشته باشد به مقدار زیادی آبی نیاز خواهد داشت. در واقع گیاه پشن فروت در تمام زمان‌ها بایستی به صورت منظم آبیاری شود و به هر حال نباید خاک بستر غرقابی شود، زیرا با پوسیدگی ریشه‌های گیاهتان مواجه خواهید شد.

دما و نور:

توجه داشته باشید که دمای ایده آل برای پشن فروت ۲۰ درجه و در دمای بین ۲۰ تا ۲۹ درجه به رشد خود ادامه خواهد داد. همچنین دمای هوای بیشتر از ۴۰ درجع را دوست ندارد و برایش مشکل به وجود خواهد آورد و در مقابل دمای پایین‌تر از ۵ درجه در فصل زمستان هم باعث توقف روند رشد پشن فروت‌ها و ریزش برگ‌های آن شده و با گذر زمان و رسیدن بهار مجدد شاخه و برگ‌های جدید رشد می‌کنند. در مورد نور مورد نیاز گیاه نیز می‌توان گفت که پس از اینکه گیاهان به اندازه چندین سانتی متر رشد کردند نیاز به چند ساعت نور خورشید برای رشد بهتر دارند و همچنین برای گیاهان بالغ بایستی حداقل ۶ ساعت نور خورشی در طول روز فراهم نمایید.

خاک و تغذیه:

بهتر است بدانید که خاک مورد نیاز برای بستر گیاه پشن فروت بایستی دارای زهکشی بسیار عالی باشد و همچنین خاک این گیاه بایستی کاملا اسیدی، غنی از مواد آلی و حاصلخیز و همچنین کم نمک باشد تا گیاه بتواند رشد بهتری را تجربه نماید. در مورد کوددهی و تغذیه گیاهتان نیز بایستی به صورت منظم به خاک مواد مغذی اضافه کنید، زیرا گیاه پشن فروت برای تولید میوه‌های باکیفیت نیاز به مواد مغذی فراوانی خواهد داشت و به همین خاطر بایستی در طول فصل رویش مقدار زیادی آب و کود به گیاه بدهید. به گونه‌ای که یک مرتبه در طول بهار و هر چهار هفته در طول تابستان گیاهتان را تغذیه نمایید. همچنین تغذیه نهایی گیاه نیز بایستی در اواسط فصل پاییز صورت بگیرد و معمولا توصیه می‌شود از کود‌های ارگانیک ملایم که میزان نیتروژن در ان کم ایتفاده نمایید.

مواد و عناصرغذایی موردنیاز

به دلیل رشد فراوان، نیاز غذایی پشن فروت، زیاد است. فرمول کودی 175 گرم سوپر فسفات تریپل به همراه 20 کیلو گرم کود دامی پوسیده برای هر اصله نهال و یا 300 گرم کود نیترات آمونیم کلسیم در دو نوبت (150 گرم در هر نوبت) در فصل بارندگی جهت تولید محصول مناسب توصیه شده است. همچنین فرمول کودی مناسب با نسبت 10-5-20 کود NPK به میزان 1400 گرم، چهار نوبت در سال، به فاصله 45 سانتیمتر از طوقه گیاه (در درختان بالغ بیش از دو ساله) می‌تواند در عملکرد محصول بسیار موثر باشد. باید توجه داشت،گیاهانی که دچار سرمازدگی شده‌اند، پس از گرم شدن هوا نیاز به تغذیه بیشتری دارند. در خاک‌های قلیایی و شنی، مصرف فسفر نسبت به ازت و پتاس کمتر است. همچنین کمبود عناصر ریز مغذی در این نوع خاک‌ها توسط چهار مرحله محلول‌پاشی در سال بر طرف می‌گردد.

هرس

هرس جهت محدود نمودن رشد گیاه، برداشت راحت تر محصول و حفظ قدرت برای تولید مناسب، لازم است. هرس پشن فروت در مناطق با زمستان گرم بلافاصله بعد از برداشت محصول و در مناطق سردسیر در اوایل بهار انجام می‌گردد. شاخه‌های ضعیف به طور کامل و شاخه‌های قوی یک سوم طولشان هرس می‌شود. در مناطق خیلی گرم حفظ شاخ و برگ به منظور پیشگیری از آفتاب سوختگی میوه‌ها ضروری است. یکی از زمان‌های مناسب کوددهی پس از هرس می‌باشد.

تکثیر پشن فروت

ازدیاد جنسی

پشن فروت معمولا از طریق بذر تکثیر می‌شود. بذرها دارای قوه نامیه کمتر از یک سال بوده و بایستی بلافاصله پس از برداشت، کشت گردند. عمق کشت بذرها یک سانتیمتر و بهتر است در خاک سبک و یا ماسه استریل کشت شوند و ضمن حفظ رطوبت از آفتاب مستقیم در امان باشند. بذور کشت شده در مدت کمتر از یک ماه شروع به جوانه‌زنی نموده و پس از جوانهزنی بهتر است به گلدانهای نشایی منتقل گردند. هر گاه ارتفاع نهالها به 25 تا 45 سانتیمتر رسید به زمین اصلی منتقل شده و آبیاری می‌شوند. در صورتی که ارتفاع نهال‌ها بیش از میزان ذکر شده باشد باید سربرداری گردند.

ازدیاد رویشی

نوع ارغوانی به نماتد و بیماری‌های خاکزی بسیار حساس و نوع زرد از تحمل نسبتا خوبی برخوردار است. به همین دلیل معمولا نوع ارغوانی را بر روی نوع زرد پیوند می‌زنند. انواع پیوندهای نیمانیم، اسکنه، زبان‌های و زبانه جانبی جهت تکثیر آن استفاده می‌شوند. برای انجام پیوند نیمانیم، پیوندکی به طول 8 الی 10 سانتیمتر با حداقل دو جوانه انتخاب می‌شود. سپس برشی مورب به طول نصف طول پیوندک به آن می‌دهند. پایه را از ارتفاع 20 الی 30 سانتیمتری از سطح خاک در نقطه مقابل و مکمل جوانه، برش می‌دهند. در این حالت قطر پایه و پیوندک باید به اندازه قطر یک مداد باشد. برش‌ها طوری روی هم قرار می‌گیرند که لایه زاینده آن دو، مماس بر هم باشند. محل پیوند با نوار پلاستکی محکم بسته می‌شود. برای حفظ رطوبت نسبی هوا در اطراف پیوندک پس از انجام پیوند، یک کیسه پلاستیکی روی آن قرار گرفته و به مدت 14- 10 روز به مکان گرم و سایه منتقل می‌شود. وقتی که پیوندک شروع به رشد کرد، نوار پلاستیکی برداشته می‌شود تا با تبادل هوا در اطراف محل پیوند امکان رشد پیوندک فراهم گردد.

کاشت

توجه داشته باشید که کاشت پشن فروت از طریق بذر کار مشکلی نیست و بذور اغلب پس از گذشت ۱۰ تا ۲۰ روز پس از کاشت جوانه خواهند زد و البته جوانه زنی ممکن است تا دو ماه طول بکشد. معمولا توصیه می‌شود پیش از کاشت بذور را به مدت ۲۴ ساعت در آب گرم بخیسانید و برخی از پرورش دهندگان نیز بذر‌ها را پیش از کشت درون سرکه قرار می‌دهند. خاک‌های اسیدی هم برای رشد گیاه مفید خواهند بود و معمولا بازه دمایی ایده آل برای رویش بهتر گیاه بازه ۲۱ تا ۲۹ درجه سانتی گراد خواهد بود.

برای کشت در ابتدا بایستی بذور را در یک ظرف بکارید و زمانی که نهال‌ها به اندازه مورد نظر رسیدند آن‌ها را به باغ انتقال دهید. یک ظرف یک متری تهیه کرده و به اندازه ۱۰ سانتی متری از ترکیب کمپوست، خاک، شن، ماسه در آن بریزید و چندین بذر را با فاصله یک سانتی متری در آن کشت نمایید و سپس بذور را با لایه نازکی از خاک بپوشانید. پس از کاشت بذر‌ها فورا آبیاری را انجام دهید و البته مراقب باشید که بستر را غرقابی نکنید.

زمانی که نهال‌های پشن فروت به ارتفاع ۲۰ تا ۲۵ سانتی متری رسیدند آن‌ها را به یک گلدان بزرگ‌تر یا زمین انتقال دهید. یک گلدان حاوی شن و ماسه و مقداری خاک مرغوب آماده کنید به گونه‌ای که سه قسمت شن و ماسه و یک قسمت خاک در گلدان وجود داشته باشد. توصیه می‌شود که شن و ماسه و خاک را به خوبی با هم ترکیب کنید به طوری که کاملا مساوی در سراسر گلدان پراکنده شوند.

معمولا برای کاشت نهال پشن فروت در زمین بایستی یک مکان مناسب برای کاشت نهال‌ها انتخاب کنید یعنی مکانی که آفتاب کامل داشته باشد و در نزدیک محل کشت هیچ ریشه دیگری مانند ریشه‌های درختان وجود نداشته باشد تا ریشه گیاه پشن فروت در به دست آوردن مواد مغذی با آن‌ها رقابتی نداشته باشد. همچنن محیط کشت بایستی عاری از هرگونه علف هرز باشد تا گیاه بتواند بدون مزاحمت روند رویش خود را طی کند.

توجه داشته باشید که گیاه پشن فروت برای صعود و گسترش به فضا نیاز دارد و در حالت ایده آل برای بالا رفتن گیاه پشن فروت بایستی از یک حصار یا یک دیوار و آلاچیق استفاده نمایید. در صورتی که هیچ یک از این موارد در دسترس نبود می‌توانید یک داربست نصب کنید. توصیه می‌شود که پیش از کشت خاک بستر را با کمپوست و مقداری پرلیت و پیت ماس ترکیب کنید، زیرا به بافت و ارزش غذایی خاک بهبود خواهد بخشید. همچنین می‌توانید از کود‌های آلی پوسیده نیز استفاده کنید و اگر خاک بستر گیاهتان بسیار سنگین است بایستی آن را با مقداری شن و ماسه درشت ترکیب نمایید تا خاک سبک‌تر شود.

حال بایستی یک گودال به اندازه گلدانی که نهال در آن بوده است درون خاک حفر کنید و نهال را همراه با خاک موجود در گلدان به زمین انتقال دهید. بهتر است برای هر نهال یک گودال جدا ایجاد کنید و در هنگام انتقال آن‌ها از گلدان به زمین دقت داشته باشید تا به ریشه گیاهتان آسیبی وارد نشود. پس از کاشت نهال گودال را کاملا از خاک پر کنید. از آنجایی که ریشه بسیار حساس است اگر در طول انتقال آسیبی ببیند گیاه از بین خواهد رفت.

توصیه می‌شود که پس از کاشت به اطراف نهال‌ها مقداری مالچ اضافه کنید، زیرا مالچ باعث می‌شود خاک مرطوب بماند و از رشد علف‌های هرز هم جلوگیری شود. همچنین کود مرغ یا دیگر کود‌های ارگانیک را به آهستگی در اطراف پایه گیاه بریزید و برای گرفتن نتایج بهتر پس از بخش کود و مالچ به آرامی آن‌ها را در اطراف پایه گیاه فشار دهید و یا به آرامی با خاک سطحی اطراف پایه گیاه ترکیب نمایید. توجه داشته باشید که پس از کاشت به آرامی به نهال‌ها آب بدهید و برای این کار بهتر است از آبپاش‌ها استفاده نمایید. مطمئن شوید که خاک به خوبی مرطوب شده و در مقابل مراقب باشید که بیش از حد خیس و گل آلود نشود.

بهتر است به صورت منظم به خاک بستر مواد مغذی اضافه کنید، زیرا گیاه پشن فروت نیاز به مواد مغذی زیادی برای رشد دارد. شما باید در طول فصل رشد گیاه مقدار زیادی آب و کود به گیاهتان بدهید به گونه‌ای که یک مرتبه در فصل بهار و هر چهار هفته یک مرتبه در تابستان گیاهتان را تغذیه نمایید و در پایان تغذیه نهایی نیز بایستی در اواسط فصل پاییز صورت بگیرد. معمولا توصیه می‌شود از کود‌های ارگانیک ملایم که میزان نیتروژن در آن بسیار کم است استفاده نمایید.

داشت

آبیاری منظم در تشکیل مداوم گل و میوه نقش مهمی به سزایی دارد. آبیاری در زمان رسیدن میوه بیشتر از زمان‌های دیگر باید مورد توجه قرار گیرد.

بدلیل رشد فراوان، نیاز غذایی پشن فروت، زیاد است. فرمول کودی 175 گرم سوپر فسفات تریپل به همراه 20 کیلوگرم کود دامی پوسیده برای هر اصله نهال و یا 300 گرم کود نیترات آمونیم کلسیم در دو نوبت (150 گرم در هر نوبت) در فصل بارندگی جهت تولید محصول مناسب توصیه شده است. همچنین فرمول کودی مناسب با نسبت  20-5-10 NPK به میزان 1400 گرم، چهار نوبت در سال، به فاصله 45 سانتیمتر از طوقه گیاه (در درختان بالغ بیش از دو ساله) می‌تواند در عملکرد محصول بسیار موثر باشد. باید توجه داشت،گیاهانی که دچار سرمازدگی شده‌اند، پس از گرم شدن هوا نیاز به تغذیه بیشتری دارند. در خاک‌های قلیایی و شنی، مصرف فسفر نسبت به ازت و پتاس کمتر است. همچنین کمبود عناصر ریز مغذی در این نوع خاک‌ها توسط چهار مرحله محلولپاشی در سال بر طرف می‌گردد.

آفات و بیماری‌های

به طور کلی در صورت مشاهده آفات در درخت پشن فروت می‌توانید از حشره کش‌های مختلف استفاده نمایید و به همین خاطر ترجیحا از آفت کش‌های ارگانیک به جای آفت کش‌های شیمایی استفاده کنید، زیرا آفت‌های شیمیایی ممکن است باعث خراب شدن میوه‌ها شوند و همچنین مصرف میوه‌ها نیز پرخطر خواهد شد. در واقع شته‌ها و لارو سوسک‌ها پیش از اینکه گیاه به گل برود شما نیاز به حشره کش طبیعی دارید. تعداد انگشت شماری از بیماری‌ها می‌توانند به گیاه پشن فروت آسیب برسانند و همچنین میوه پشن فروت می‌تواند به پوسیدگی و بیماری‌های ویروسی مبتلا شود.

برداشت

بهتر است بدانید که گیاه پشن فروت یک ساله یا یک سال و نیم پس از کاشت میوه خواهد داد و هر زمان که گیاه میوه داد می‌توانید آن را برداشت کنید و بخورید. همچنین میوه پشن فروت بعد از رسیدن خواهد افتاد و در این زمان قابل استفاده خواهد بود. زمانی که میوه روی زمین می‌افتد صدمه‌ای نخواهد دید، اما شما بایستی پس از افتادن میوه‌ها هر چه سریع‌تر آن را برداشت کنید تا از بهترین کیفیت بهره‌مند شوید. اگر شما گونه‌ای از پشن فروت را کاشته اید که میوه‌های نمی‌افتند بایستی زمانی که متوجه شدید پوست میوه‌ها شروع به چین و چروک خوردن کرده اند آن‌ها را بچینید.