نام علمی:
Euphorbia pulcherrima
تیره:
Euphorbiaceae
گیاهشناسی
بنت قنسول یا سرخ برگه با نام علمی (Euphorbia pulcherrima) از خانواده (Euphorbiaceae) یک گیاه روز کوتاه است. بنت قنسول یک بوته یا درختچه است که ارتفاع آن به ۶۰ سانتیمتر تا ۴ متر می‌رسد. داری برگ‌های سبز تیره رنگ بوده بیضوی شکل، که طول آنها بین ۷ تا ۱۶ سانتیمتر است. برگچه های آن، معمولاً قرمز تیره هستند اما می‌توانند نارنجی، سبز تیره و روشن، شیری، صورتی، سفید یا مرمری نیز باشند، به جهت رنگ و دسته‌ای بودن غالباً به جای گلبرگ های گل اشتباه گرفته می‌شوند. گل‌های بنت قنسول کوچک و معمولاً زرد رنگ هستند و در میان گروه‌های برگی قرار دارند و در فصل پاییز نمایان می‌شوند.
آیا بنت قنسول گیاهی سمی است؟
لزوما خیر. برخلاف باور اکثریت مردم، بنت قنسول گیاهی سمی نیست. دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که بنت قنسول را نباید در رده گیاهان سمی قرار داد. در واقع اگر یک کودک 25 کیلویی بخواهد تحت تاثیر سمیت این گیاه قرار بگیرد، باید حدود 500 برگ آن را بخورد! خوب بدیهی است که چنین اتفاقی نمی‌افتد، مگر اینکه برای شام و ناهار از این گیاه تغذیه کند.
خوردن بنت قنسول شاید عوارضی ایجاد نکند، اما شیره آن آلرژی زاست. شیره داخل این گیاه سبب التهاب و خارش پوست میشود؛ به ویژه در افرادی که به لاتکس حساسیت دارند. اگر شما نیز دارای این حساسیت هستید، حتما هنگام کار با این گیاه دستکش ضخیم مناسب استفاده کنید.
جدا از اینکه برگ بنت قنسول طعم بسیار بدی دارد، ممکن است سبب بروز تهوع و بی‌حالی در سگ و گربه شود. اما آیا برای حیوانات خانگی سمی و خطرناک است؟ لزوما نه، اما برای اینکه از هر اتفاق ناخوشایندی جلوگیری کنید، بهتر است حیوانات خود را از بنت قنسول دور نگه دارید.
نیازهای اکولوژیکی
نور: گیاه بنت قنسول نیاز به نور زیاد و غیر مستقیم دارد و در صورت قرار گرفتن در نور مستقیم خورشید سبب سوختگی برگ‌های آن میشود. نور کم محیط باعث کم رنگ شدن و زرد شدن برگ‌ها و ریزش برگ‌های گیاه میشود. میزان نور محیط نقش بسیار مهمی را در رنگین شدن یا عدم رنگین شدن برگچه‌ها دارد. یعنی این گیاه در دوره رشد جدید خود باید مدتی را در حدود ۱۲ ساعت در تاریکی قرار گیرد تا این برگه‌ها رنگین شوند.
دما: گیاه بنت قنسول نیاز به دمای ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد در طی روز و ۱۴ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد در طی شب دارد. گرمای زیاد موجب کم رنگ شدن برگچه‌های رنگین گیاه میشود. هر مقدار که هوا گرم‌تر باشد عمر گل‌های این گیاه نیز کمتر میشود.
رطوبت و آبیاری: گیاه بنت قنسول نیاز آبی متوسط دارد و بهترین زمان برای آبیاری گلدان بنت قنسول بعد از خشک شدن سطح خاک است و نیاز به آبیاری منظم دارد. گیاه بنت قنسول به آبیاری زیاد و شرایط غرقاب خاک و بافت سنگین خاک بسیار حساس میباشد و گلدان باید دارای زهکش خوب باشد.
خاک و کوددهی: خاک مناسب برای رشد گیاه بنت قنسول، خاکی متوسط بافت و سبک (لومی) یا ترکیبی از (پیت ماس + پرلیت) یا (خاک برگ + کوکوپیت + پرلیت) و یا (پیت + خاک باغچه + کمپوست + ماسه) است، همگی را به نسبت مساوی استفاده نمایید. گیاه بنت قنسول نیز مانند سایر گیاهان آپارتمانی و گلدار، برای رشد و گلدهی به تغذیه نیاز دارند. می‌توان از کودهای مخصوص گیاهان آپارتمانی برای تقویت این بنت قنسول استفاده کرد. کوددهی باید از خرداد تا آبان ماه (با فاصله حدود ۳ هفته) انجام شود، زمانی که گیاه شما گل داد، باید کوددهی را قطع کرده و این کار را به خرداد تا آبان ماه سال بعد موکول کرد.
تکثیر
تکثیر بنت قنسول را می‌توانید در اسفند ماه و فصل بهار و تابستان (که گیاهتان گل ندارد)، از طریق قلمه چوب نرم انجام دهید.
گیاه بنت قنسول را می توان با قلمه چوب نرم تکثیر کرد. البته ساقه های که گلدار بودند اصلاً مناسب تهیه قلمه نیستند، بلکه بعد از قطع ساقه های گل (سرزنی) و جوانه زنی مجدد ساقه ها می توان از ساقه های جدید که رشد رویشی دارند قلمه تهیه کرد.
اگر بخواهید بنت قنسول خود را برای سال بعد نگه دارید در اوایل بهار گیاه را سربرداری کنید. بهتر است بر روی هر ساقه ۴-۳ برگ باقی بماند یا ۱۵-۱۰ سانتیمتر از ساقه را باقی بگذارید و بقیه را قطع کنید. آخرین سربرداری ها باید در اواخر مرداد باشد. نتیجه این کار بدست آوردن گیاهی پرپشت است.
برای گل دادن گیاه با شروع فصل پاییز دمای محل گیاه باید حدود ۱۵ درجه شود و در طول روز به مقدار کافی نور دریافت کند و مهم ترین شرط لازم، میزان تاریکی مطلق شبانه ۱۴ – ۱۲ ساعت در شبانه روز برای گیاه است. با فراهم شدن چنین شرایطی ۱۰ – ۸ هفته بعد برگ های انتهایی گیاه تغییر رنگ می دهد یا در اصطلاح گیاه به گل می نشیند.
در صورت نیاز، در اواخر بهار و یا اوایل تابستان گیاه را می توان به گلدانی بزرگ تر منتقل کرد.
هرس
بنت قنسول (هم نوع گلدانی و هم کاشته شده در خاک) باید سالی دو بار هرس شود. اول در بهار و مجدد در آخر تابستان.
برای نخستین هرس در بهار، تمام برگ‌ها را از گیاه جدا کنید و شاخه‌ها را طوری کوتاه کنید که فقط 22 الی 10 سانتی متر از آنها باقی بماند. این هرس کردن برای بنت قنسول‌های کوچک، یعنی باید آنها را تا نزدیکی خاک کوتاه کنید. شاید انجام این کار برای عده‌ای نگران کننده باشد، اما باور کنید که این بهترین لطف در حق بنت قنسول است. اگر می‌خواهید گلدان آن را عوض کنید، همین موقع باید این کار را انجام دهید.
وقتی گیاه شروع به رشد و جوانه زنی کرد (اواسط اردیبهشت)، موقع خوبی است که آن را با کود تقویت کنید.
در اواخر تابستان، همه ساقه‌ها را هرس کنید، طوری که فقط 4-3 برگ بر روی آنها باقی بماند. این کار، گیاه را برای شکوفه زدن آماده می‌کند.
توجه کنید که بنت قنسول دارای شیره سمی است که در تماس با پوست، در بعضی از افراد التهاب ایجاد می‌کند. هنگام هرس کردن این گیاه همیشه دستکش بپوشید
گل دهی مجدد بنت قنسول
اینکه گیاهی دوباره گل دهد اصلا کار آسانی نیست، بنت قنسول هم از این قاعده مستثنی نیست اما کار نشدنی‌ای هم نیست.
برای این کار کافی است تا شرایط گلخانه‌ای برای گیاه فراهم کنیم و از آن به خوبی مراقبت کنیم. اگر نتوانستید در دفعه اول موفق شوید نگران نباشید زیرا این پروسه سخت و زمان‌بری است.
در ادامه یک راهنمای ماه به ماه برای شما داریم تا بتوانید بنت قنسول را به گلدهی مجدد وادار کنید.
دی تا اسفند
هر زمان که متوجه شدید سطح خاک گیاه خشک است به آن آب دهید.
فروردین
در این فصل میزان آب‌دهی را کمتر کنید و اجازه دهید که خاک گیاه در فواصل بین آب‌دهی کاملا خشک شود. مواظب باشید که ساقه‌ها چروکیده نشوند زیرا این نشانه مرگ گیاه است. بعد از گذشت یک الی دو هفته، هر شب گیاه را برای 12 الی 15 ساعت به محلی فاقد نور منتقل کنید و دمای محیط را حدود 15 درجه سانتی گراد نگه دارید.
اردیبهشت
در اواسط اردیبهشت گلدان گیاه بنت قنسول را تعویض کنید و خاک تازه برای آن فراهم کنید. سپس گیاه را در کنار یک پنجره نورگیر قرار دهید و به خوبی آب دهید.
بنت قنسول در این زمان باید در دمایی بین هجده الی بیست و سه درجه باشد و هر دو هفته کوددهی شود.
خرداد
در این زمان گلدان بنت قنسول خود را به بیرون از خانه برده و در سایه قرار دهید و آب‌دهی و کوددهی را به همان صورت قبل ادامه دهید.
تیر
حالا نوبت بخش سخت ماجرا است. از ابتدای مهر باید گیاه خود را از ساعت 17 الی 8 صبح فردا در محیطی کاملا تاریک قرار دهید. بهتر است بنت قنسول را در یک کمد دربسته قرار دهید تا هیچ نوری به آن نرسد.
کمترین نور ممکن، باعث تاخیر در گل دادن مجدد گیاه شود. در طول روز نیز گیاه را در کنار پنجره‌ای نورگیر قرار دهید و مانند گذشته کود و آب دهید.
ساقه گیاه را حدود سه سانت کوتاه کنید. این کار را می‌توانید با ناخن دستتان هم انجام دهید. اما دستکش را فراموش نکنید.
این کار باعث میشود تا گیاه مجبور شود دوباره ساقه جدیدی برویاند و بیش حد بلند و ضعیف نشود.
مرداد
کوتاه کردن ساقه‌های جدید را کماکان ادامه دهید و اجازه ندهید بر روی هر شاخه سه الی چهار برگ باقی بماند. در اواسط مرداد بنت قنسول را به داخل خانه بازگردانید و در کنار پنجره در زیر نور مستقیم خورشید قرار دهید و آب‌دهی و کوددهی را مانند قبل ادامه دهید.
شهریور
مطمئن باشید که گیاهتان در دمای حدود 18 درجه قرار دارد و کماکان مانند قبل آب و کود بدهید.
مهر
آبان
تا هفته آخر آبان باید مراحل قبل را تکرار کنید و اکنون باید متوجه جوانه زدن گل‌های بنت قنسول شوید.
بعد از مشاهده جوانه‌های جدید، دیگر نیازی به قرار دادن گیاه در تاریکی نیست و فقط کافی است تا در پنجره‌ای نورگیر قرار گیرد.
آذر
از میانه‌های آذر می‌توانید کود دادن را متوقف کنید. اگر همه چیز به درستی انجام شده باشد بنت قنسول شما دوباره گل می‌دهد و شما باید مجددا از ابتدا روش نگهداری گیاه بنت قنسول را شروع کنید.
آفات و بیماری‌های
زرد شدن و ریزش برگ‌ها: یکی از مهمترین علل زرد شدن و ریزش برگ‌های گیاه بنت قنسول ناشی از افراط و تفریط در آبیاری است. در صورت آبیاری بسیار زیاد و غرقاب شدن خاک و همچنین در صورت کاهش آبیاری و خشکی دادن به گیاه منجر به ریزش برگ‌ها میشود. از دیگر دلایل زرد شدن و ریزش برگ‌های گیاه بنت قنسول می‌توان به ضعف و بیماری‌های ریشه، کمبود نیتروژن، افراط در کوددهی و تنش‌های دمای اشاره کرد.
سوختگی برگ‌ها: از جمله دلایل سوختگی برگ‌های گیاه بنت قنسول قرارگیری در معرض نور مستقیم خورشید و یا کمبود کلسیم در گیاه میباشد.
ایجاد لکه‌های پودری سفید رنگ روی برگ‌ها: شپشک آرد آلود عامل این آفت است و رطوبت بیش از حد محیط منجر به این مشکل میشود. کاهش رطوبت محیط و تمیز کردن برگ گیاه از این آفت، منجر به بهبود وضعیت گیاه میشود. در صورت افزایش این آفت باید اقدام به حذف برگ‌های آلوده، عدم آبپاشی مستقیم بر روی گیاه و استفاده از قارچکش مناسب اقدام کرد.
پوسیدگی ریشه: از جمله دلایل پوسیدگی ریشه در گیاه بنت قنسول آبیاری بیش از حد و ایجاد بیمارهای قارچی است.
