نام علمی:
. Malva sylvestris L
تیره:
Malvaceae
پنیرک از گیاهان دارویی ارزشمندی است که از گل ها و برگ های آن در بسیاری از فارماکوپه های معتبر به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد بررسی قرار گرفته است. از مواد موثره این گیاه برای معالجه سرفه و همچنین به عنوان خلط آور استفاده می شود. از این مواد همچنین برای درمان زخمهای معده و ناراحتیهای گوارشی استفاده می شود.
این گیاه در سطوح مختلفی در بعضی از کشورها کشت می شود.
گیاهشناسی
پنیرک گیاهی یک ساله، دو ساله و یا به ندرت چند ساله است. منشاء این گیاه آسیای میانه گزارش شده و تقریباٌ در تمام نقاط جهان می روید.
ریشه پنیرک کم و بیش منشعب ، مخروطی شکل ، مستقیم و ضخامت آن 5/1 تا 5/2 سانتی متر است. ارتفاع این گیاه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین 50 تا 100 سانتی متر می باشد. قسمت پایین ساقه (پای ساقه) کم و بیش چوبی است. برگها بر روی ساقه به طور متناوب قرار دارند. دمبرگ و پهنک این گیاه کرکدار است. گلها صورتی رنگ است که از زاویه بین برگها و ساقه ظاهر می شوند. کاسبرگها رگه دار و بنفش رنگ هستند. میوه پنیرک مسطح و ده قسمتی است. بذر پنیرک لوبیایی شکل و قهوه ای رنگ است.
در اواخر بهار (خرداد) اولین گلها پدیدار می شوند و گلدهی تا اواخر تابستان (شهریور) ادامه می یابد.
گلها و برگهای این گیاه حاوی ((مواد موسیلاژی)) ، ((مواد تلخ)) و ((گلیکوزیدمالوین)) و مواد رنگی ((آنتوسیانین)) است.
خواص دارویی
پنیرک یک گیاه علفی با ارتفاع ۶۰ سانتی متر است. این گیاه هم به صورت خودرو رشد می‌کند و هم برای بهره برداری‌های دارویی کشت میشود. گیاه پنیرک سرشار از ویتامین‌های A ،B ،C و E، فیبر، کلسیم، منیزیم، روی، سلنیوم، پتاسیم، اسیدهای چرب ضروری، فنول و فلاونوئیدها است. قسمت قابل استفاده این گیاه، گل و برگ آن است. در ادامه به بررسی بعضی خواص دارویی گیاه پنیرک می‌پردازیم:
حفاظت از سیستم ایمنی بدن
عصاره این گیاه از نفوذ عفونت‌های باکتریایی و سایر عوامل خارجی ناشی از جراحت به بدن جلوگیری می‌کند. از این گیاه به دلیل خواص ضد باکتریایی آن برای درمان عفونت‌های زخم استفاده میشود؛ بیشترین خواص باکتریایی در دانه‌ها و برگهای این گیاه نهفته است.
درمان سرفه
چای تهیه شده از برگها یا گلهای این گیاه به دلیل داشت موسیلاژ فراوان می‌تواند به درمان سرفه، زکام و خشن شدن صدا کمک کند. به منظور حفظ خواص دارویی، این گیاه نباید جوشانده شود و فقط لازم است قبل از استفاده به مدت چند ساعت در آب ولرم قرار بگیرد.
بهبود عملکرد دستگاه گوارش
مصرف دمنوش گیاه پنیرک به درمان اسهال کمک می‌کند. این گیاه برای برطرف کردن التهابات روده و معده بسیار مفید است. کسانی که از سندروم روده تحریک پذیر رنج می‌برند، می‌توانند از دمنوش این گیاه به عنوان ملین قوی استفاده کنند.
تسکین درد
یکی از رایج‌ترین کاربردهای گیاه پنیرک، کاهش درد است. در صورت وجود زخم یا جراحت روی پوست، می‌توان برگ پنیرک را روی محل مورد نظر قرار داد. مواد شیمیایی موجود در برگ این گیاه دارای ویتامین‌های زیادی است که نه تنها به بهبود سریع جراحت کمک می‌کند، بلکه برای کاهش درد مفید است. علاوه بر این، از گیاه پنیرک می‌توان برای درمان سردردهای موضعی نیز استفاده کرد.
نیازهای اکولوژیکی
نیاز این گیاه به نور کمتر از پنیرک موریتانی است. این گیاه در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد، خاکهایی که این گیاه در آن کشت می شود باید ضخامت زیادی داشته باشد.
تناوب کاشت
از آن جا که این گیاه به اکثر علف کشها حساس است باید آن را با گیاهانی به تناوب کشت کرد که مانع گسترش علفهای هرز نشوند ، از این رو گیاهان وجینی گیاهان مناسبی برای تناوب کاشت با پنیرک هستند.
مواد و عناصر غذایی مورد نیاز
پنیرک در طول رویش به مقادیر متوسطی ازت ، اکسید پتاس و اکسید فسفر نیاز دارد.
آماده سازی خاک ، تاریخ و فواصل کاشت ، روش کاشت ، مراقبت و نگهداری این گیاه مانند پنیرک موریتانی است.
برداشت محصول
در روزهای آفتابی و خشک اوایل تابستان ، به تدریج به برداشت گلهای پنیرک به همراه کاسبرگ ها اقدام می شود. گلها را پس از برداشت باید به سبد منتقل کرد و از ایجاد هر گونه فشار به آنها خودداری نمود.
برگهای بدون دمبرگ به تدریج توسط کارگر برداشت می شوند. بهترین زمان برای برداشت برگها هنگامی است که گیاهان به گل می روند. در این مرحله برگها بیشترین مقدار مواد موثره را دارا می باشند.
گلها را پس از برداشت باید به ضخامت دو تا سه بند انگشت بر روی هم قرار داد تا خشک شوند. از قرار دادن گلهای پنیرک در آفتاب باید خودداری کرد. زیرا آفتاب تاثیر نامطلوبی بر مواد موثره آن دارد.
نسبت گل و برگ تازه به خشک به ترتیب شش به پنج به یک می باشد.
