نام علمی:
Cucumis metuliferus
تیره:
Cucurbitaceae
خربزه شاخ دار یا کیوانو یکی از گیاهان رونده و یک ساله از خانواده کدوئیان است. میوه این گیاه به دلیل شاخی شکل یا خار دار بودن به این نام، نام گذاری شده است. میوه های رسیده پوستی به رنگ نارنجی مایل به زرد و گوشتی به رنگ سبز، ژله ای شکل و ترش مزه دارند. بافت میوه این گیاه مشابه خیار می باشد.
خربزه شاخ دار یا شاخی شکل بومی آفریقا است و امروزه در کشور های دیگری نظیر کالیفرنیا، میسی سیپی، شیلی، استرالیا و نیوزیلند نیز کشت می شود.
این میوه ها از گذشته به عنوان منبع غذایی مردم آفریقا به شمار می آید و حاوی مواد مغذی بسیاری است.
گیاهشناسی
خربزه شاخ دار گیاهی یکساله و رونده بوده که دارای شاخه های بالارونده می باشد. بخش های رویشی گیاه زبر و دارای کرک های پراکنده می باشد. ساقه ها بیش از 3 متر طول داشته و از یک ساقه زیرزمینی چوبی خارج می شوند.
برگ ها پهن، تخم مرغی – قلبی شکل، به ابعاد 90 × 100 میلی متر، فاقد لوب یا پنجه ای شکل و دارای 3 تا 5 لوب هستند. رگبرگ های سطح زیرین برگ دارای تعداد زیادی کرک های زبر و حاشیه برگ دارای دندانه هایی کوچک می باشند. این برگ ها دارای دمبرگ هایی به طول بیش از 100 میلی متر هستند.
این گیاه یک پایه بوده و گل های نر و ماده به صورت جدا از هم و روی یک گیاه تشکیل می شوند. گل های نر به صورت منفرد، بدون دمگل یا دارای دمگل های کوتاه، به رنگ زرد روشن یا مایل به سبز بوده و جام گل در آنها حدود 5 تا 10 میلیمتر نیز طول دارد. گل های ماده به صورت منفرد و دارای دمگل های طویلی به طول 20 تا 60 میلی متر و دارای تخمدانی به طول 20 سانتیمتر هستند. این گل ها به رنگ سبز کمرنگ و دارای خار های گوشتی متعدد و کوچک به رنگ سبز تیره بوده و جام گل نیز در آنها به رنگ زرد و به طول 8 تا 15 میلی متر می باشد.
میوه ها بیضوی – استوانه ای، کمی سه گوش، به طول 60 تا 150 میلیمتر و عرض 30 تا 60 میلیمتر (میوه های رسیده)، در ابتدا به رنگ خاکستری مایل به سبز و در صورت رسیدن به رنگ زرد تا قرمز مایل به نارنجی، فاقد خطوط طولی هستند. این میوه ها دارای خارهای پراکنده و کمی زبر، گوشتی و به ابعاد 10 × 2-5 میلیمتر می باشند. هر میوه دارای تعداد زیادی بذر می باشد.
بذرها پهن، بیضی شکل و به طول 6 تا 9 میلی متر هستند که توسط بافتی ژله ای و به رنگ سبز روشن یا سبز زمردی احاطه شده اند.
خواص دارویی
1. منبع غنی آنتی اکسیدان
میوه کیوانو حاوی مقادیر بالای آنتی اکسیدان هایی است که آسیب های سلولی ناشی از استرس اکسیداتیو در بدن را کاهش داده و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت، سرطان، بیماری های قلبی و التهاب را از بین می برد.
2. درمان کم خونی
خربزه شاخدار حاوی مقادیر قابل توجه آهن است که به افزایش تولید گلبول های قرمز خون کمک کرده، باعث بهبود گردش خون و افزایش اکسیژن رسانی در بدن می شود و خطر ابتلا به کم خونی یا آنمی ناشی از فقر آهن را کاهش می دهد.
علاوه بر این مقادیر بالای ویتامین C موجود در کیوانو به جذب بهتر آهن از مواد غذایی کمک کرده و برای پیشگیری و درمان کم خونی مفید است.
3. قند خون و دیابت
کیوانو شاخص گلیسمی پایین دارد، به این معنی که پس از خوردن آن میزان قند خون شما افزایش قابل توجهی پیدا نمی کند. علاوه بر این مقادیر بالای منیزیم موجود در خیار آفریقایی به طور مستقیم در متابولیسم گلوکز و انسولین دخیل است.
یک مطالعه کوچک نشان داده که عصاره کیوانو به طور قابل توجهی باعث کاهش قند خون در موش های دیابتی می شود.
4. بهترین میوه آب رسان بدن
خربزه شاخدار حدود 88 درصد آب دارد و حاوی کربوهیدرات ها و الکترولیت هایی است که به آبرسانی بدن کمک می کنند. خوردن کیوانو در روز های گرم تابستان یا پس از تمرینات ورزشی شدید می تواند به هیدراته شدن بدن کمک کند.
5. استرس و افسردگی
منیزیم و روی موجود در کیوانو، دو ماده معدنی هستند که به سلامت روان کمک کرده و باعث بهبود عملکرد مغز می شوند؛
منیزیم و روی باعث افزایش تولید نوروترانسمیتر ها می شوند، به بهبود خلق و خو کمک کرده و خطر ابتلا به استرس، اضطراب و افسردگی را کاهش می دهند.
در یک مطالعه، استفاده از منیزیم برای درمان افسردگی خفیف و اختلالات اضطراب در 126 نفر مورد بررسی قرار گرفت. افرادی که منیزیم دریافت کرده بودند، کاهش قابل توجهی در علائم بالینی نشان می دهند.
6. آلزایمر
مقادیر بالای ویتامین E موجود در آن به بهبود عملکرد شناختی کمک کرده و خطر ابتلا آلزایمر و زوال عقل را کاهش می دهد.
7. پوکی استخوان
خربزه شاخدار به دلیل مقادیر بالای منیزیم، کلسیم و ویتامین C که دارد به بازسازی استخوان ها کمک می کند، باعث افزایش قدرت آن ها شده و خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش می دهد.
8. سلامت قلب
خربزه شاخدار یک منبع غنی از منیزیم و پتاسیم است که التهاب را کاهش می دهد، از انباشتن پلاک شریانی جلوگیری می کند و با کاهش فشار خون بالا خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را از بین می برد.
9. تقویت سیستم ایمنی بدن
مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی موجود در میوه کیوانو به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری ها را کاهش می دهد.
10. لاغری و کاهش وزن
این میوه بیش از 88 درصد آب دارد و حاوی مقادیر بالای مواد مغذی است که باعث افزایش متابولیسم بدن شده و به لاغری و کاهش وزن کمک می کند.
11. معده و دستگاه گوارش
مقادیر قابل توجه فیبر موجود در میوه کیوانو به بهبود هضم غذا کمک می کند، خطر ابتلا به نفخ شکم و زخم معده را کاهش داده و باعث بهبود سلامت دستگاه گوارش می شود.
12. یبوست
ماهیت ژله ای و فیبر موجود در خربزه شاخدار با بهبود حرکات روده به پیشگیری و درمان یبوست کمک می کند.
13. سلامت چشم
مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و ویتامین A موجود در کیوانو به تقویت بینایی کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا را کاهش می دهند.
خواص خربزه شاخدار برای پوست و مو
14. جوان سازی پوست صورت
مقادیر بالای ویتامین C و آب موجود در کیوانو با افزایش تولید کلاژن به رفع چین و چروک و جوان سازی پوست صورت کمک می کند.
15. تقویت و افزایش رشد مو
کیوانو به دلیل مقادیر بالای مواد مغذی که دارد به تقویت فولیکول ها و افزایش رشد موی سر کمک می کند.
عوارض و مضرات
تاکنون هیچ گونه عوارض جانبی درباره خربزه شاخدار (به انگلیسی :Kiwano یا Horned Melon) و (نام علمی :Cucumis metuliferus) منتشر نشده است.
طرز خوردن کیوانو
ساده ترین راه برای خوردن کیوانو، این است که آن را به دو قسمت تقسیم کنید و با قاشق گوشت داخل آن را به عنوان میوه مصرف کنید. برای اینکه مزه ی بهتری پیدا کند می توانید مقداری نمک یا شکر به آن اضافه کنید.
میوه خربزه شاخدار را می توان برای تهیه انواع اسموتی، ماست میوه ای، بستنی و سس سالاد استفاده کرد.
ارزش غذایی خربزه شاخدار (100 گرم)
- کالری : 44
- چربی : 1.3 گرم
- کربوهیدرات : 8 گرم
- پروتئین : 1.8 گرم
نیاز های اکولوژیکی
جزو محصولات فصل گرم بوده و به سرما بسیار حساس مي‌باشد. در خاک های کم عمق یا عمیق، شنی، به خوبی آبیاری شده، آبرفتی یا بستر رودخانه ای رشد می کنند. همچنین رشد آنها در خاک های رسی یا لومی یا سنگلاخی نیز گزارش شده است.
این گیاه بالارونده بوده و روی درختان، درختچه ها و … رشد می کند. بدون تکیه گاه و روی زمین نیز می تواند به خوبی رشد کند.
خربزه خاردار از ارتفاعات 210 متر تا 1800 متر بالاتر از سطح دریا می تواند رشد کند.
زمان گلدهی آن از ماه های ژانویه تا می و زمان میوه دهی آن از حدود ماه های فوریه تا جولای می باشد.
کاشت، داشت و برداشت
نحوه کاشت این گیاه مثل خربزه و خیار هست. فاصله کاشت هم به اندازه خربزه باید رعایت شود. چون شاخ و برگ زیادی تولید می کند.
تکثیر گیاه خربزه شاخدار توسط کشت بذرهای آن صورت می گیرد. این بذرها باید در خاک های شنی کشت شده و به طور منظم نیز آبیاری گردند.
كشت کیوانو مانند ساير گياهان هم تيره آن ها به صورت جوي و پشته، كپه اي و به روش نمكاري است. تعداد 2 تا 3 عدد بذر را كه قبلاً خيس شده در هر كپه كاشته مي‌شود. بعد از سبز شدن تعداد بوته ها به 2 يا 3 و گاهي به يك بوته كاهش داده مي شود و اين زماني است كه بوته 4 برگه شده باشد. فاصله دو بوته حدود 60 تا 100 سانتي متر و فاصله دو خط كشت (عرض پشته) بين 2 يا 3 متر در نظر گرفته مي شود.
این گیاه قابلیت کشت در گلدان، باغچه، گلخانه و مزرعه را دارد. اگر قصد کاشتن این گیاه در باغچه و یا باغ رو دارید، در زمان کاشت بهتر است برای گیاه یک تکیه گاه و یا داربست درنظر بگیرید تا در زمان رشد بوته بتواند از داربست آویزون شده و نور به تمام قسمت های بوته برسد.
یک پاسخ برای “کیوانو یا خربزه شاخدار (Kiwano)”