نام علمی:
Polianthes tuberosa
تیره:
Asparagaceae
گل مریم (نام علمی: Polianthes tuberosa) گیاهی است چندساله با گلی سفیدرنگ و خوشبو که عصارهٔ آن در عطرسازی استفاده میشود. در زبان انگلیسی آن را tuberose می‌گویند که از واژهٔ لاتین tuberosa به معنی ورم یا غده گرفته شده‌است. این گل، بومی مکزیک بوده و بسیار خوشبو و معطر است. این گیاه در ماه های بهار ، پاییز و تابستان بسته به فصل کاشت پیاز ، به گل می نشیند. گل مریم در هندوستان دارای اهمیت ویژه‌ای است و در مراسم عروسی، عزا و آیین‌های مذهبی استفاده میشود. در ایران نیز این گل به صورت تجارتی تولید میشود. گل مریمی که در ایران تولید میشود به دلیل معطر بودن آن در دنیا منحصربه‌فرد است و به دلیل همین مزیت در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و هر ساله مقدار زیادی از این نوع گل به سراسر جهان و بخصوص به اروپا صادر میشود.
گل مریم گیاهی است چندساله با گلی سفیدرنگ و خوش بو که عصارهٔ آن در عطرسازی استفاده می شود. در زبان انگلیسی آن را tuberose می گویند که از واژهٔ لاتین tuberosa به معنی ورم یا غده گرفته شده است.
در ایران پرورش گل مریم بصورت تجارتی تولید می شود. گل مریمی که در ایران تولید می شود به علت معطر بودن آن در جهان منحصر به فرد است و به علت همین فواید در جهان جایگاه ویژه ای دارد و هر ساله اندازه زیادی از این مدل گل به سراسر دنیا وبخصوص به اروپا صادر می شود.
نیازهای اکولوژیکی
نور:
گل مریم برای گلدهی مناسب باید روزانه 5 تا 6 ساعت نور آفتاب ببیند. کم بودن نور محیط و قرار گرفتن گیاه در سایه باعث گل ندادن گیاه، ریزش غنچه‌ها، رنگ‌پریدگی برگها و باریک و بلند شدن آنها میشود.
آبیاری:
خاک گل مریم باید همواره مقداری رطوبت داشته باشد. البته نباید در آبیاری آن زیاده‌روی کنید. این کار باعث پوسیدگی ریشه میشود. از آن طرف اگر آبیاری گیاه کم باشد شاخ‌و‌برگ آن به رنگ سبزآبی تیره در می‌آید و کیفیت گل‌ها کاهش پیدا می‌کند. هنگام کاشت پیازها هم اول باید آبیاری کنید اما بعد از کاشت تا زمان سبز شدن آنها آبیاری را متوقف کنید.
دما:
بهترین دما برای گل مریم 15 تا 29 درجه سانتیگراد است. این گیاه را نباید در معرض دمای پایین‌تر از 10 درجه قرار دهید زیرا باعث آسیب آن میشود. پیاز گل مریم هم به سرما حساسیت دارد. در فصل زمستان باید پیازها را از خاک بیرون آورده و در انبار نگه دارید. در دمای 20 تا 30 درجه سانتیگراد تولید پیاز به حداکثر می‌رسد.
خاک:
خاک موردنیاز مریم خاکی سبک و شنی با زهکشی بالا است. خیس ماندن خاک گیاه باعث پوسیدن ریشه‌های آن میشود.
کوددهی:
اگر می‌خواهید گل شما گلدهی خوبی داشته باشد و پربار باشد، کوددهی به خصوص در فصل رشد را فراموش نکنید. کود دادن به گل مریم تاثیر زیادی بر گلدهی بهتر و بیشتر آن دارد. برای تقویت گل مریم از کودهای ترکیبی فسفر پتاسیم و نیتروژن استفاده کنید.
نکات مهم:
• دمای مناسب برای مراقبت پیاز گل مریم در انبار ۵/ ۴ درجه سانتیگراد است.
• پیاز گل مریم باید در آفتاب کامل و در مکانی دور از باد کاشته شود.
• وجین علف های هرز و کنترل آفت ها و بیماری ها در پرورش گل مریم الزامی است.
• درصورتی که آبیاری به موقع انجام نشود کیفیت گل های تولید شده پایین می آید.
• زمان برداشت گل برای بازارهای دور هنگامی است که ۲- ۱ گلچه تحتانی باز شده اند و برای بازارهای محلی هنگامی است که نیمی از گلچه ها باز شده باشند.
• میزان تولید پیازچه ها به زمان کاشت، عمق، فاصله کاشت و حاصلخیزی خاک بستگی دارد.
• زمان کاشت پیازها با اندازه آنها تعیین می شود.
• خاک مطلوب برای کشت گل مریم باید سبک، حاصلخیز و با زهکشی خوب باشد.
تکثیر
- تکثیر آن از طریق پاجوش و بذر صورت می گیرد. پاجوش ها همان پیازچه های مربوط به پیاز اصلی هستند و تعداد آنها به محیط کاشت پیاز بستگی دارد. در شرایط نیمه گرمسیری از هر گیاه ۱۵-۲۰ پیازچه تولید می شود. با این حال عملکرد پیازها تحت تاثیر زمان کاشت و فاصله گیاه و عمق کاشت و مواد تنظیم کننده رشد و میزان تأمین آب مناسب قرار می گیرد.
- حداقل اندازه محیط پیاز برای گل دهی سانتیمتر ۷-۵ / ۶ می باشد. پیازچه های گل مریم برای افزایش پیازهای بارور و کاری نیاز به چرخه رشد ۲-۳ ساله دارند. پیازهایی که محیط کمتر از سانتیمتر ۴ دارند در اولین فصل می توانند سانتیمتر ۷-۵ / ۶ رشد داشته باشند و در دومین سال می توانند بیشتر از سانتیمتر ۱۱ رشد کنند.
- در مرحله رویش، بخش انتهایی در قاعده حداقل ۶۰۰-۸۰۰ میکرومتر قطر داشته و ارتفاع بخش انتهایی به ۳۵۰ ۴۰۰ میکرومتر می رسد. این مرحله تا کامل شدن گل ۳۰-۲۵ روز طول می کشد و به طور معمول ۹۰ روز بعد از کاشت در بهار گل دهی آغاز می شود.
- برای تولید گل و سنبله های تجاری قابل عرضه به بازار اندازه بخش انتهایی مهم می باشد. رشد و تمایز بخش انتهایی احتمالا به تأمین کربوهیدرات های انتهایی محلول در فلس ها بستگی دارد. روشهای تکثیری جنس پولیانتس شامل استفاده از بذر، سوخ و جدا کردن سوخک (پاجوش) از سوخ اصلی می باشد.
- تکثیر گل مریم بیشتر از طریق پاجوش انجام می شود. در شرایط نیمه گرمسیری، از هر گیاه، ۱۵ تا ۲۰ سوخ و سوخک تولید می شود. گیاهان تولیدشده از سوخها کیفیت گل بهتر و دوره رشد کوتاه تری دارند.
- با این حال عملکرد پیازها تحت تاثیر زمان کاشت و فاصله گیاه و عمق کاشت و مواد تنظیم کننده رشد و میزان تأمین آب مناسب قرار می گیرد. حداقل اندازه محیط پیاز برای گلدهی سانتیمتر ۷-۵ / ۶ می باشد. پیازچه های گل مریم برای افزایش پیازهای بارور و کاری نیاز به چرخه رشد ۲-۳ ساله دارند.
- پیازهایی که محیط کمتر از ۴ سانتیمتر دارند در اولین فصل می توانند ۷-۵ / ۶ سانتیمتر رشد داشته باشند و در دومین سال می توانند بیشتر از سانتیمتر ۱۱ رشد کنند در مرحله رویش، بخش انتهایی در قاعده حداقل ۶۰۰-۸۰۰ میکرومتر قطر داشته و ارتفاع بخش انتهایی به ۳۵۰-۴۰۰ میکرومتر می رسد.
- این مرحله تا کامل شدن گل ۲۵ – ۳۰ روز طول می کشد و به طور معمول ۹۰ روز بعد از کاشت در بهار گل دهی آغاز می شود. برای تولید گل و سنبله های تجاری قابل عرضه به بازار اندازه بخش انتهایی مهم می باشد. رشد و تمایز بخش انتهایی احتمالا به تأمین کربوهیدرات های انتهایی محلول در فلسها بستگی دارد.
- برای تکثیر مریم، از بذر هم می توان استفاده نمود ولی فرم سینگل آن بارورتر بوده و یک نوع از فرم دابل آن عقیم است. تکثیر، از طریق کشت بافت نیز امکان پذیر است . گل مریم به صورت موفقی در بیشتر خاکها رشد می کند، اما بهترین سوخها را در محلی با زهکش خوب، دارای مواد آلی و دارای پی اچ ۶ تا ۷ تولید می کند.
- رطوبت خاک نیز فاکتور بسیار مهمی بوده که بر رشد گل ها و محصول سوخ گل مریم تاثیر دارد. توجه زیاد به آبیاری، حیاتی است؛ کمبود آب یا افزایش آن در محیط کشت، کیفیت و دوام گل های شاخه بریده را کاهش داده و تنش آبی، مانند شوری زیاد، منجر به تسریع فرآیند پیری می شود.
کاشت
عمق کاشت
عمق کاشت یعنی فاصله سطح خاک تا بالای پیاز بین ۱۰-۳ سانتیمتر است.
کاشت سطحی، سبز شدن گیاه را راحت تر کرده، تولید برگها بیشتر شده و طول ساقه را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. بالعکس افزایش عمق کاشت باعث تأخیر در سبز شدن می شود، همچنین تعداد برگ در گیاه را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. در نتیجه کاهش عملکرد را در پی دارد.
کاشت متراکم پیاز
کاشت متراکم پیاز شکوفایی زودتر را تحریک می کند و عملکرد پیاز و پیازچه را کاهش میدهد. این موضوع به خصوص در سال های دوم و سوم بارزتر می باشد و عملکرد پیاز و اندازه آن می تواند تحت تاثیر زمان کاشت قرار گیرد.
کاشت دیر هنگام
کاشت دیر هنگام باعث کاهش عملکرد و اندازه پیاز می شود. پیازها در زمستان دارای دوره خواب هستند و درجه حرارت پایین خاک جوانه زنی را به عقب می اندازد و این در کاشت زودهنگام اتفاق می افتد و مانع هر گونه رشد شده و پیاز را وارد خواب تحمیلی می کند. برای شکستن خواب حقیقی پیازها ۶ – ۴ هفته در ۲۰ درجه قرار می گیرند.
جهت ذخیره سازی مواد غذایی برای رویش سال بعد لازم است که گیاهان در محیط کشت باقیمانده تا بتوانند با ذخیره سازی مواد غذایی سال بعد گل های بزرگتری بوجود آورند.
این گیاه به خاکی سبک، شنی با زهکش خوب احتیاج دارد تا آب را در خود نگه ندارد برای این که خیس و غرقابی ماندن خاک یکی از دلیل های پوسیدن ژوخه های مریم است. برای تقویت خاک می توانید اندکی کود بسیار پوسیده گاوی یا خاک برگ و یا پیت موس هم اضافه کنید.
گل دهی گل مریم
یک ژوخه مریم را می توانید در یک گلدان بکارید و در انتهای فصل رشد هم بچه ژوخه ها را بیرون نیاورید تا در سال بعد در همان مکان رشد کرده بزرگ شوند و به اندازه گلدهی برسند و گل تولید کنند ولی به یاد داشته باشید که این عمل در پایان باعث تراکم بیش از حد ژوخه ها در یک گلدان می شود و تراکم بالا یکی از علل عدم گلدهی مناسب این گیاه است.
آفات و بیماری ها
کنه یک آفت رایج در گل مریم است. این آفت زمانی که فاصله بین گل‌های کاشته شده کم و تراکم آنها زیاد باشد به سرعت بین گل‌ها پخش شده و باعث آسیب آنها میشود. حضور کنه باعث قهوه‌ای شدن جوانه‌های انتهایی گل مریم میشود. آفات دیگر مثل شته و تریپس هم می‌توانند به گل مریم حمله کرده و به آن آسیب بزنند. گل مریم همچنین از حضور بعضی از علف‌های هرز مثل پنیرک و پیچک ضرر می‌بیند. برای جلوگیری از این آسیب باید این علف‌ها 2 تا 3 بار وجین شوند.
