توضیحات کامل درباره گیاه بادرشبی از تیره نعناع

نام علمی:

.Dracocephalum moldavica L

تیره:

Lamiaceae

Dracocephalum  از کلمات یونانی drakon به معنی اژدها و kehale به معنی سر اژدها گرفته شده، و اشاره به ظاهر گل ها دارد. این جنس با گونه های علفی، یک ساله یا چند ساله، درختچه ای با برگ های ساده متقابل است و گل آذین آن شبیه سنبله، با حلقه های دو لبه ای گل می باشد. پراکنش آن در اروسیا و شمال امریکاست.

گياهشناسي

بادرشبی، گیاهی است علفی و یکساله که منشا آن جنوب سیبری و سراشیبیهای هیمالیا گزارش شده است. این گیاه بطور خودرو در قزاقستان، مغولستان، چین و روسیه می روید. ریشه بادرشبی مستقیم و طول آن 20 سانتیمتر است که انشعابهای فراوانی دارد. ساقه بادرشبی مستقیم، ارتفاع آن متفاوت و بین 80 تا 120 سانتیمتر است. اواخر دوره رویشی گیاه، قسمت تحتانی ساقه ( پای ساقه) کم و بیش چوبی میشود. ساقه اصلی از انشعابهای فراوانی برخوردار است. ساقه ها به علت دارا بودن آنتوسیانین، معمولا بنفش رنگ هستند. برگهای متقابل، به طول 1.7 تا 2.8 و به عرض 0.9 تا 1.6 سانتیمتر میباشند. رنگ برگها سبز تیره است و در حاشیه آنها بریدگیهای دندانه ای شکل وجود دارد. گلها به رنگ بنفش تیره مایل به آبی و بندرت سفید رنگ هستند.

گلها در قسمت فوقانی ساقه های گل دهنده، روی چرخه هایی قرار میگیرند که در هر چرخه 6 گل وجود دارد.کاسبرگها به طول 0.7 تا 0.9 سانتیمتر و زنگوله ای شکل هستند. کاسبرگها از کرکهای بسیار ظریفی پوشیده شده اند. گلهای بادرشبی شهد آورند. میوه فندقه به طول 2.4 تا 2.8 میلی متر و رنگ آن قهوه ای مایل به سیاه است.وزن هزار دانه، 1.7 تا 1.2 گرم است.

خواص دارویی

بادرشبو بویی خوش و دلپذیر همچون بوی بادرنجبویه دارد. آن را التیام‌بخش زخم می‌دانند و از عرق بادرشبو به عنوان تقویت کننده قلب و آرامبخش استفاده می‌شود. آن را دارای خواص آرامش‌بخش، اشتهاآور و ضدنفخ نیز دانسته‌اند. در ایران سه دارو از این گیاه تهیه شده‌است.

طریقه مصرف

استفاده مستقیم از بادرشبی معمولاً مرسوم نبوده و کلاً جهت تهیه عرق بادرشبو به عنوان مقوی قلب و آرام بخش مصرف سنتی دارد. مهمترین مواد موثر دارویی: روغن فرار (اسانس)، ترکیبات فنلیک، فلاونوئید، موسیلاژ، املاح معدنی. خواص درمانی بادرشبو : بادشکن، معرق، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضد میکروب. موارد استعمال در پزشکی سنتی: مقوی، مدر، قابض، بادشکن و ضد تب، آرام بخش، التیام دهنده زخم مقدار و دستور مصرف: مقدر 4-2 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده می باشد. البته بادرشبو در ارومیه زیاد کشت می شود و عرق این گیاه (به صورت شربت) در این شهر جهت آرام بخشی و مقوی قلب توصیه می شود. بادرشبو متاسفانه به اشتباه بادرنجبویه گفته می شود(هرچند دارای اثرات دارویی مشابهی هم در اکثر موارد دارند اما این دو گیاه از دو جنس متفاوتی اند.

ترکيبات شيميايي، موارد مصرف

ساقه، برگ و گل بادرشبي معطر و داراي اسانس هستند که در آن ترکيباتي چون سيترال و استات ‌ژرانيل وجود دارند. بادرشبي گياهي آرام ‌بخش، اشتها آور، داراي خاصيت ضد ميکروبي و باکتريايي است و التيام دهنده زخم و جراحات مي‌ باشد. از اسانس آن در صنايع غذايي، نوشابه‌ سازي، بهداشتي و آرايشي استفاده مي ‌شود. در آذربايجان هم به ‌عنوان سبزي و هم به صورت عرق گیری مصرف مي‌ شود. به علت تشابه خواص آن با گیاه بادرنجبویه به جای آن به کار می رود. کل اندام هوایی گیاه بادرشبی مورد استفاده قرار می گیرد.

نیازهای اکولوژیکی

بادرشبي در اقليم‌ هاي مختلف سازگار است، و نياز آبي آن کمتر از بادرنجبويه مي ‌باشد. آفت ‌ها و بيماري ‌هاي کمي روي آن مشاهده مي شود و در مقابله با علف‌ هاي هرز ضعيف است.

تناوب کاشت

تناوب کشت صحیح بادرشبی با گیاهان دیگر، بسیار مهم است و هواره باید مورد توجه باشد.از انجا که علفهای هرز در رویش این گیاه اختلال ایجاد میکنند بادرشبی را باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که نه تنها مانع گسترش علفهای هرز میشوند بلکه سبب حاصلخیز شدن خاک نیز میگردند. غلات و گیاهان تیره پروانه آسا، گیاهان مناسبی برای تناوب کشت با بادرشبی هستند.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

ازت، نقش عمده ای در رشد و عملکرد بادرشبی دارد. مقدار ازت مصرفی، معمولا 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار است که اوایل بهار به عنوان سرک در اختیار آنها قرار میگیرد. این گیاه در طول رویش به مقادیر متوسطی اکسید فسفر . اکسید پتاس نیاز دارد.

آماده سازی خاک

پس از برداشت محصول قبل، زمین را شخم متوسطی میزنند و پس از خرد کردن کلوخه ها با دیسک، زمین را تسطیح میکنند. اواخر زمستان، بستر را برای کشت بذر کاملا آماده میکنند.

تاریخ و فواصل کاشت

زمان مناسب برای کشت بادرشبی، اواسط فروردین است. فاصله ردیفها از یکدیگر، 60 تا 70 سانتیمتر است. عمق بذر متفاوت است و به نوع خاک و شرایط اب و هوایی محل کشت بستگی دارد و بین 2 تا 3 سانتیمتر است.

روش کاشت

کشت بادرشبی از طریق بذر، بصورت ردیفی در زمین اصلی انجام میگیرد. به منظور تراکم در بستر سطحی خاک، برای تسریع در رویش بذر، باید غلتک سبکی زده شود.

مراقبت و نگهداری

در طول رویش گیاهان، مبارزه با علفهای هرز ضروری است. قبل از کشت می توان از علف کش اولیترف به مقدار 3 تا 4 لیتر در هکتار استفاده نمود.برگردان کردن خاک بین ردیفها، از بدو رویش گیاه تا قبل از انکه فواصل بین ردیفها بر اثر رشد گیاهان بسته شود ( 1 تا 2 مرتبه )، باعث تسهیل در تهویه ی خاک میشود و رشد گیاهان را تسریع میکند. آبیاری، تاثیر مطلوبی در رشد، عملکرد و کیفیت و کمیت مواد موثره بادرشبی دارد. ازین رو گیاهان باید بطور منظم ابیاری شوند. پس از اولین برداشت چنانچه گیاهان آبیاری شوند و کمبود ازت خاک همراه با ابیاری تامین گردد، می توان 2 و یا حتی 3 بار محصول را برداشت نمود. بادرشبی کم و بیش به آفات و بیماریها مقاوم است.

برداشت محصول

در بادرشبي سرشاخه ‌هاي گل‌ دار برداشت مي ‌شود. زمان برداشت هنگامي است که 80 درصد کشتزار به گل نشسته باشد. مقدار عملکرد سرشاخه گل‌ دار بر حسب وزن تر 3 تا 4 تن در هکتار است. درصورتي‌که هدف بذرگيري باشد، اگر يک سوم بذرهاي پايين گل ‌آذين رسيده باشند اقدام به برداشت مي ‌شود، که از هر هکتار حدود 500 تا 1000 کيلوگرم بذر به ‌دست مي ‌آيد. تأخير در برداشت موجب ريزش بذر ها مي ‌شود.