کاشت و پرورش گیاه گالگا

نام علمی:

.Galega officinalis L

تیره:

Fabaceae

گالگا در طب سنتی بسیاری از کشور های اروپایی به عنوان گیاهی که باعث کاهش قند خون می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه نیز باعث تحریک تولید شیر در مادران شیر ده می شود. از این رو، در بسیاری از کشور ها به همین منظور مورد استفاده قرار می گیرد و نام علف شیر یا علف شیرآور را برای آن انتخاب کرده اند.

مواد موثر موجود در پیکره رویشی این گیاه، قند خون را کاهش می دهد و برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف این گیاه، نه تنها سبب افزایش متابولیسم گلوکز می شود بلکه در سوخت و ساز چربی ها و پروتئین ها موثر است.

به لحاظ استفاده دارویی از گالگا، این گیاه در سطوح کم و بیش وسیعی در کشور ما کشت می شود.

گیاهشناسی

گالگا گیاهی است علفی، چند ساله متعلق به تیره پروانه آسا. منشا اصلی پیدایش این گیاه نا مشخص است ولی این گیاه در مرکز، غرب و جنوب اروپا گسترش زیادی دارد. از این رو برخی محققان، اروپا را منشا این گیاه می دانند. ساقه گالگا مستقیم، تو خالی و ارتفاع آن بین 40 تا 100 سانتی متر متفاوت است. برگ ها متناوب و چند برگچه ای است. تعداد برگچه ها 11 تا 17 عدد است. برگچه نیزه ای یا بیضوی شکل به طول 5/1 تا 4 سانتی متر می باشد. سطح زیرین برگچه ها، روشن تر از سطح رویی آن می باشد.

گل ها به صورت مجتمع در انتهای ساقه اصلی و انشعاب های جانبی آن ظاهر می شود. ساقه گل دهنده بلند و پوشیده از گل می باشد. طول ساقه گل دهنده 2 تا 4 سانتی متر است. در برخی شرایط اقلیمی، طول آن به 10 سانتی متر نیز می رسد. گل ها کوچک، رنگ آن بنفش مایل به ارغوانی و بندرت سفید رنگ می باشد.

گل ها اواخر بهار (خرداد) ظاهر می شوند. تعداد پرچم ها 10 عدد است که مادگی را احاطه می کنند. مادگی دارای یک برچه و چند تخمک بوده و میوه آن نیام است.ریشه ضخیم است و حاوی انشعاب های فراوان می باشد که به طور عمودی در خاک فرو می رود.

 میوه گالگا غلاف دارد و طول آن 2 تا 4 سانتی متر و ضخامت آن 2 تا 3 میلی متر است. داخل میوه تعدادی دانه به رنگ قهوه ای روشن وجود دارد. طول دانه 4 تا 8/4 میلی متر و ضخامت آن 1 تا 5/1 میلی متر است. دانه بسیار محکم است و در طول آن یک شیار کم و بیش عمیق وجود دارد.

مواد موثره موجود در پیکره رویشی گالگا عبارتند از گوانیدین و ترکیباتی که منشا گوانیدینی دارند، مانند گالگین و هیدروکسی گالگین که به گروه آلکالوئید ها وابسته است. پیکر رویشی همچنین حاوی مقادیر کمی فلاونوئید و ساپونین و همچنین حاوی استروئید ها مانند کلسترول، بتا – سیتوسترول و استیگماسترول می باشد.

خواص دارویی

گالگا یکی از گیاهان دارویی کمتر شناخته شده بین ایرانیان است. این گیاه دارویی عمدتا در درمان بیماری دیابت و کنترل قند خون کاربرد داشته و دارای ترکیبات قدرتمندی جهت بهبود سلامت عمومی بدن است. گالگا، گیاه بومی مناطق غربی آسیا و جنوب شرقی اروپا بوده و کاهش تب و التهابات بدن، از جمله کاربردهای آن در طب سنتی است. در ادامه، خواص این گیاه بیان خواهد شد.

کنترل دیابت

یکی از ترکیبات کریستالی موجود در گیاه گالگا، گوانیدین (Guanidine) بوده و مصرف آن باعث افزایش تولید هورمون انسولین در بدن و نتیجتا کاهش گلوکز خون می‌شود. همچنین، گوانیدین، با انتقال گلوکز موجود در خون به سلول‌ها و بافت‌های بدن، از تجمع و بالا رفتن قند در خون جلوگیری می‌کند. جالب است بدانید که یکی از داروهای استفاده شده برای درمان بیماری قند خون، متفورمین (Metformin) بوده که با استفاده از همین ترکیب کریستالی موجود در گالگا (گوانیدین) تولید شده است. این گیاه نه تنها سطح گلوکز موجود در خون را کنترل می‌کند، بلکه کلسترول بد خون را کاهش داده و همزمان کلسترول خوب خون را نیز افزایش می‌دهد.

روتین موجود در این گیاه درمانی، یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی بوده و با محافظت از سلول‌های لوزالمعده در برابر رادیکال‌های آزاد، مانع از بروز بیماری دیابت در افراد می‌شود. منگنز و کروم موجود در این گیاه نیز می‌توانند اثرپذیری بدن از هورمون انسولین را افزایش داده تا با تسریع انتقال گلوگز به سلول‌ها و بافت‌ها، سطح قند در خون، ثابت بماند. علاوه بر منگنز و کروم، گیاه گالگا حاوی آنتی‌اکسیدانی به نام سلنیوم نیز بوده که این عنصر، مانع از جذب اکسیدان‌ها در سلول‌های بدن می‌شود.

کاهش وزن و لاغری با گالگا

طبق تحقیقات انجام گرفته، مصرف این گیاه دارویی و پرهیز از رژیم غذایی نامناسب (با کالری بالا)، باعث تسریع فرآیند لاغری و سوزاندن چربی‌های اضافه بدن می‌شود. گوانیدین موجود در این گیاه، با سرکوب کردن میل و تاخیر انداختن در ارسال سیگنال‌های گرسنگی به مغز، احساس نیاز به مصرف مواد غذایی در افراد را کاهش می‌دهد.

افزایش شیردهی در مادران

فیتواستروژن‌های موجود در این گیاه همانند هورمون استروژن عمل کرده و باعث افزایش شیردهی مادران می‌شوند. فیتواستروژن‌ها، سطح هورمون پرولاکتین (هورمون ترشح شده توسط غده هیپوفیز) بدن را افزایش داده و در نتیجه، نه تنها حجم شیر تولید شده مادران افزایش می‌یابد، بلکه بافت‌های سینه نیز بزرگ‌تر می‌شود. فیتواستروژن‌های موجود در گالگا به شرح زیر هستند:

• تری‌گلوکسایدز (Triglycosides)
• فلاونول (Flavonol)
• کرستین (Quercetin)
• کامپفرول (Kaempferol)

البته توجه داشته باشید که برگ‌های تازه‌ی این گیاه، تا حدی سمی بوده و مادران شیرده نباید مستقیما آن را مصرف کرده، بلکه باید از محصولات فرآوری شده‌ی آن (همانند برگ خشک شده) استفاده کنند.

خواص ضد التهابی

این گیاه دارویی، مانع از ایجاد التهابات بدنی می‌شود. التهاب در عمل نمودی از وجود بیماری یا مشکلی در بدن بوده و در صورت کنترل نشدن، ممکن است باعث شود سایر ارگان‌های بدن نیز آسیب ببینند. طبق تحقیقات انجام شده، ترکیبات موجود در گالگا مانع از تولید نیتریک اکساید در بدن شده و التهابات بدنی را کاهش می‌دهند. به گفته‌ی این پژوهشگران، حضور فلاونویئدها و آلکالوئیدها در این داروی گیاهی، باعث بروز چنین خواصی شده است.

خواص آنتی اکسیدانی

پلی فنول‌های موجود در گالگا، باعث تقویت و افزایش آنتی‌اکسیدان‌های بدن شده و نتیجتا فعالیت رادیکال‌های آزاد را محدود می‌کنند. رادیکال‌های آزاد ممکن است با حمله به یک ارگان خاص و یا حتی با تغییر در DNA سلول‌ها، باعث بروز بیماری‌های خطرناکی از جمله سرطان شوند. طبق تحقیقات انجام شده، گیاه گالگا سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدانی بوده و به حفظ سلامت بدن، کمک شایانی می‌کند.

فیتواستروژن‌های موجود در این گیاه، نه تنها باعث افزایش شیردهی مادران شده، بلکه نوعی آنتی‌اکسیدان نیز بوده و احتمال ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهند. دو نوع مهم فیتواستروژن که قدرت بیشتری در از بین بردن سلول‌های سرطانی دارند، ساتیوان (Sativan) و مدیکارپین (Medicarpin) نام داشته که علاوه بر از بین بردن سلول‌های سرطانی، نرخ تولید سلول‌های جدید سرطانی را نیز کاهش می‌دهند.

خواص ضد میکروبی

طبق پژوهش‌های انجام شده، وجود مشتقات گوانیدین همانند گالگین و هایدروگسی گالگین در این گیاه، باعث از بین بردن باکتری‌ها و خصوصا دو نوع خطرناک زیر، می‌شود:

• سراتیا (Serratia Marcescens): عامل بیماری مننژیت، عفونت خون، چشم، مجاری ادراری و سیستم تنفسی
• یرسینیا (Yersinia enterocolitica): عامل عفونت معده، اسهال، دردهای ناحیه‌ی شکمی، گرفتگی عضلات معده

مشتقات موجود در گوانیدین نه تنها باکتری‌های چسبیده به دیواره‌ی سلول‌ها را از بین می‌برند، بلکه مانع از جابجایی و انتقال آن‌ها در داخل بدن می‌شوند. بدین روش، هم سرعت تولید آن‌ها کم شده و هم احتمال درگیری سایر اعضای بدن با این میکروب‌ها کاهش می‌یابد.

همانطور که مشخص است، بیشترین اثرگذاری این گیاه بر روی غدد درون ریز (همانند هیپوفیز، لوزه المعده و …) بوده و عملکرد آن‌ها را بهبود می‌دهد. به همین جهت، در تولید داروی گیاهی هایپورازس، از ترکیب عصاره‌ی گیاه گالگا با ریشه گزنه و مریم گلی استفاده شده تا عملکرد غدد درون ریز بهبود یابد. در نتیجه، افراد مبتلا به بیماری قند خون می‌توانند با استفاده از این محصول گیاهی، قند خون خود را بهتر کنترل کنند.

سایر خواص

طبق تحقیقات انجام شده، این گیاه دارویی دارای خواص زیر نیز هست:

• کنترل فشار خون: گشاد کردن عروق خونی و کمک به جریان بهتر خون در رگ‌ها
• سم زدایی بدن: گالگا یک مدر (ادرار آور) طبیعی بوده و با افزایش حجم ادرار تولید شده، به خارج کردن سموم از بدن کمک می‌کند.

عوارض جانبی مصرف گالگا

به دلیل پایین آوردن سطح گلوکز خون، مادران شیرده و یا کسانیکه قند خون پایینی دارند، بهتر است از مصرف این گیاه دارویی خودداری کرده و یا پیش از مصرف با پزشک متخصص خود، مشورت نمایند. طبق تحقیقات انجام گرفته بر روی حیوانات، مصرف مستقیم و زیاد برگ و ساقه‌ی این گیاه، باعث بروز مسمومیت در دهان، کبد و کلیه می‌شود. همچنین، کلسیم و آلبومین موجود در این گیاه، باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت درخون این حیوانات می‌شود.

به گفته‌ی محققان، مسمویت ناشی از مصرف این گیاه، تنها محدود به برگ و ساقه‌ی تازه‌ی این گیاه بوده و با فرآوری آن، می‌توان سم آن را از بین برده و از خواص آن استفاده نمود.

نیازهای اکولوژی

بذر گالکا در دمای 5 تا 25 درجه سانتی گراد جوانه می زند. دمای 35 درجه سانتی گراد مانع از سبز شدن بذر می شود. گالگا در خاک های عمیق و مرطوب به خوبی می روید. کشت این گیاه در خاک های سنگین مناسب نیست و باعث کاهش عملکرد پیکر رویشی می شود. آب ایستایی، باعث خشک شدن گیاهان می شود. چنانچه از خاک های اسیدی برای کشت گالگا استفاده می شود، مقداری آهک به آن اضافه می گردد.

بررسی ها نشان می دهد گالگا با شرایطی که تغییرات روزانه درجه حرارت زیاد باشد، به خوبی سازگار نمی شود. دمای 25 درجه سانتی گراد در روز و دمای 22 درجه در شب، اثر مطلوبی در افزایش عملکرد پیکر ر.یشی گیاه دارد.

تناوب کاشت

گالگا را باید با غلات و گیاهان وجینی (چغندر و سیب زمینی) کشت کرد. کشت توام گالگا با جو دوسر توصیه می شود و باعث افزایش عملکرد هر دو محصول می شود. پس از برداشت گالگا، زمین از مقادیر مناسبی ازت برخوردار می باشد و می توان اقدام به کشت گیاهانی کرد که به ازت نیازمندند.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

عملکرد پیکره رویشی گالگا با افزودن کود های اکسید فسفر و اکسید پتاس، هر یک به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار، افزایش می یابد. نیاز گیاه به ازت، از طریق تثبیت ازت در ریشه تا حدودی تامین می شود. تحقیقات نشان می دهد که دو عنصر فسفر و پتاس، نقش عمده ای در عملکرد پیکر رویشی و مواد موثره آن دارند.

توصیه می شود در سال اول رویش 50 کیلو گرم در هکتار ازت، 40 کیلوگرم در هکتار فسفر و 210 کیلوگرم در هکتار پتاس و از سال دوم به بعد 60 کیلوگرم در هکتار فسفر و 300 کیلوگرم در هکتار پتاس در فصل پاییز به خاک اضافه شود. کود های حیوانی نیز نقش عمده ای در بهبود رشد و افزایش عملکرد دارد.

آماده سازی خاک

پس از افزودن مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، شخم عمیقی (به عمق 25 تا 30 سانتی متر) زده می شود. برداشت سگ ها و قلوه سنگ های درشت، باعث سهولت در توسعه ریشه و افزایش عملکرد پیکر رویشی می شود. اوایل بهار پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخه ها، زمین را باید برای کشت تسطیح کرد.

تاریخ و فواصل کاشت

اواسط فروردین، زمان مناسبی برای کشت گالگا در زمین دائمی است. فاصله ردیف ها 25 تا 30 و فاصله دو بوته در طول ردیف، 25 سانتی متر توصیه می شود. بذر مصرفی برای هر هکتار زمین، 30 تا 35 کیلوگرم با کیفیت مطلوب است.

روش کاشت

بذر ها به طور مستقیم در زمین اصلی به طور ردیفی کشت می شوند. پس از کشت، انجام غلتک مناسبی، باعث تراکم بخشیدن به بستر سطحی خاک می شود. بلافاصله پس از کاشت، باید زمین را آبیاری کرد.

مراقبت و نگهداری

در طول رویش گالگا، چند بار باید اقدام به برگرداندن فاصله بین ردیف ها نمود تا به تنه علف های هرز را از بین برد، بلکه تهویه خاک به طور مطلوب صورت گیرد و سبب افزایش عملکرد شود.

گالگا در طول رویش ممکن است به وسیله سوسک سیب زمینی مورد حمله قرار گیرد. آفات شناخته شده دیگر، انواع سرخرطومی ها می باشند که از حاشیه برگ ها تغذیه کرده و خسارت های عمده ای به محصول وارد می کنند.

بیماری های قارچی نیز ممکن است به گالگا آسیب وارد سازند، که مهمترین آنها سفیدک و زنگ می باشند. با استفاده از عملیات به زراعی مناسب، می توان بیماری های فوق را کنترل کرد.

برداشت محصول

پیکر رویشی گیاه گالگا در مرحله تمام گل از بیشترین مقدار مواد موثره برخوردار است. با داس یا ماشین برداشت، باید اقدام به جمع آوری برگ ها، گل ها و سرشاخه های جوان نمود. در سال اول یک بار ولی از سال دوم به بعد 2 و یا حتی 3 بار می توان پیکر رویشی را برداشت نمود. از برداشت ساقه های پایینی باید خودداری کرد، زیرا باعث ضعف گیاه شده و رشد مجدد را به تعویق می اندازد. از این رو، توصیه می شود گیاهان از فاصله 40 سانتی متری سطح زمین برداشت شوند سپس ساقه های ضخیم و نامناسب را زا بقیه قسمت های مناسب جدا کرد. پس از برداشت، باید اقدام به خشک کردن آنها نمود. از سایه یا خشک کن های الکتریکی می توان برای خشک کردن پیکر رویشی گالگا استفاده کرد. نسبت اندام تازه به خشک، 5 تا 6 به 1 می باشد.

مقدار عملکرد پیکره رویشی تازه در سال در سال اول رویش 2 تا 4 تن و از سال دوم به بعد، 4 تا 8 تن در هکتار است.